Poznaj techniki, strategie i procedury tłumaczeniowe. Jaka jest najpopularniejsza strategia tłumaczenia?

Zastanawiałeś się kiedyś, jak wygląda praca tłumacza? Jest to złożony proces, składający się z wielu strategii, technik i procedur. To od ich wykorzystania zależy ostateczny efekt przekładu. Ich użycie nie tylko pozwala na stworzenie wysokiej jakości tłumaczenia, ale również ułatwia samą w sobie pracę tłumacza. Jakie są najpopularniejsze strategie tłumaczeniowe i kiedy powinno się je stosować? Istnieje wielu teoretyków i praktyków teorii przekładu, stąd rozmaitość technik w tej dziedzinie może przyprawić o ból głowy. Jako TURBOtłumaczenia mamy swoje przemyślenia. Czytaj dalej i dowiedz się, co my o tym sądzimy.

Strategie i procedury tłumaczeniowe, z których korzystają tłumacze

Praca tłumacza polega na czymś więcej niż tylko na przekładzie tekstu z języka źródłowego na język docelowy. Podczas wykonywania przekładu, konieczne jest dobranie i wykorzystanie odpowiedniej strategii tłumaczeniowej. Każdy profesjonalny tłumacz ma swój sprawdzony warsztat pracy i podczas napotkania jakiegoś problemu, umie go rozwiązać za pomocą odpowiedniej techniki.

Skąd wynikają owe trudności w pracy tłumacza? Głównie ze zróżnicowania zlecanych treści. Jak zapewne się domyślasz, inne techniki stosuje się wobec tekstów medycznych, inne wobec prawniczych, a jeszcze inne wobec treści marketingowych. Istnieje więc wiele strategii i procedur tłumaczeniowych. Które z nich są najpopularniejsze?

Adaptacja, czyli najczęściej stosowana strategia tłumaczenia tekstów

Jedną z takich metod jest adaptacja. To, czego dotyczy ta technika, jest bezpośrednio powiązane z jej nazwą. Otóż pochodzi ona od łacińskiego słowa “adaptatio”, oznaczającego “przystosowanie”. Technika ta polega na dopasowaniu języka docelowego do potrzeb odbiorców, posługujących się określonym językiem. Adaptacja opiera się na zmianie zawartego w tekście słownictwa w taki sposób, aby oddawało ono sens zawarty w oryginale. Jej celem jest stworzenie prostej i możliwej do zrozumienia dla czytelnika treści. Strategia ta jest szczególnie przydatna podczas tłumaczenia tekstów literackich.

Ekwiwalent – co to za metoda tłumaczeniowa?

Jeszcze inną, dość popularną metodą tłumaczeniową jest ekwiwalent. Wyróżnia się jego dwa rodzaje: kulturowy i funkcjonalny. Ten pierwszy polega na zastąpieniu występujących w tłumaczonym tekście źródłowym słów związanych z kulturą i tradycją danego kraju. Modyfikacja ta polega na odnalezieniu i wykorzystaniu ich odpowiedników w języku docelowym tłumaczenia. Wszystko po to, aby ułatwić odbiorcy interpretację tekstu, a w szczególności występujących w nim aspektów kulturowych, których do tej pory mógł nie znać. Z kolei ekwiwalent funkcjonalny polega na stworzeniu tekstu neutralnego kulturowo. W jego efekcie otrzymuje się treść zrozumiałą dla wszystkich i pozbawioną wszelkich aspektów kulturowych.

Na czym polega transferacja?

Kolejną techniką jest transferacja. Mówi się, że jest ona jedną z najprostszych strategii przekładu. Polega ona na tym, aby nie poddawać tłumaczeniu całego tekstu. Istnieją bowiem określenia, które są powszechnie znane i używane na całym świecie. Są to zazwyczaj zapożyczenia i dotyczą tłumaczenia z angielskiego na język docelowy. Nie wymagają one stworzenia przez tłumacza neologizmu czy znalezienia jakiegoś odpowiednika. Zamiast tego, są one pozostawiane w tej samej formie, w jakiej występują w języku źródłowym. Przykładami takich słów są: mail, lunch czy jogging, jak i również wszelkie nazwy własne, jak np. Facebook.

Czym jest neutralizacja?

Jakaś inna strategia tłumaczeniowa? Jest nią neutralizacja, która polega na modyfikacji pisowni słów pojawiających się w języku źródłowym w taki sposób, aby odpowiadały one tym obowiązującym w języku docelowym. Przykładem neutralizacji są następujące pary wyrazów (angielski – polski):

• cacao – kakao,
• computer – komputer,
• smartphone – smartfon.

Należy zauważyć, że neutralizacja, mimo tego, że przypomina transferację, jest zupełnie inną techniką. Polega bowiem na adaptacji pisowni np. anglojęzycznego słowa do gramatyki i zasad pisowni w języku polskim.

Tłumaczenie opisowe, czyli jakie?

Kolejną techniką, którą warto znać, jest tłumaczenie opisowe. Jest ono wykorzystywane w sytuacjach, w których tekst źródłowy zawiera wyrazy charakterystyczne dla danego społeczeństwa czy obszaru. Stosuje się ją wobec tych słów, których nie da się w żaden sposób przetłumaczyć. Powód jest prosty – są to po prostu słowa charakterystycznego dla danego języka wyjściowego. Nie mają one bowiem żadnego odpowiednika w docelowym języku tłumaczenia. Z tego właśnie powodu, konieczne jest stworzenie krótkiego opisu mającego na celu przybliżenie odbiorcy znaczenie owego terminu.

Parafraza – rzadko używana technika tłumaczeniowa

No dobrze, a jakie są strategie techniki, które przestają mieć zastosowanie? Jedną z nich jest parafraza, która polega na zastąpieniu wyrażenia w oryginalnej treści na inne słowa, pozostawiając przy tym jej pierwotne znaczenie. Stosuje się ją w celu przedstawienia oryginalnego tekstu za pomocą innych słów. Metoda ta nie jest lubiana przez tłumaczy. Zdecydowana większość z nich uważa, że przekład nie powinien być nową treścią. Co więcej, w efekcie takiego tłumaczenia można otrzymać bardzo rozwlekły tekst, który staje się zagmatwany i ciężki do interpretacji.

Czy warto tłumaczyć słowo w słowo?

Inną metodą, niechętnie stosowaną przez tłumaczy jest przekład słowo w słowo. Jak sama nazwa wskazuje, polega ona na dosłownym przetłumaczeniu tekstu z języka obcego na język docelowy. Dlaczego jest ona negatywnie odbierana? Ponieważ nieumiejętnie zastosowana sprawia, że treść zostaje pozbawiona jakiegokolwiek sensu. Oczywiście zdarzają się przypadki, w których takie przekłady są wręcz niezbędne. Przykładem tekstów, wymagających dokładnego i bardzo precyzyjnego tłumaczenia słowo w słowo są wypisy ze szpitala i karty choroby pacjentów. Pod warunkiem zachowania zgodności terminologicznej, którą należy uznać za główny cel tłumaczenia dokumentacji medycznej.

Procedury techniczne i organizacyjne

Mówiąc o technikach, nie sposób nie wspomnieć o tych zaproponowanych przez Nidę, czyli jednego z najwybitniejszych współczesnych badaczy teorii przekładu. Według niego, podczas wykonywania tłumaczenia wykorzystuje się procedury:

• techniczne,
• organizacyjne.

Procedury techniczne polegają na dokładnej analizie oryginalnego tekstu. Kolejnym krokiem jest tu dokładne przebadanie języka źródłowego i języka docelowego. Dopiero po tych dwóch czynnościach tłumacz zabiera się za tłumaczenie.

Z kolei procedury organizacyjne polegają na tym, że tłumacz przed przystąpieniem do swojej pracy zajmuje się ustaleniem kierunku, w którym tłumaczenie powinno zmierzać. W tym celu analizuje on tłumaczenia zleconego mu tekstu, które zostały wykonane już przez innych tłumaczy. 

Czy warto stosować własne techniki tłumaczenia tekstów?

Wiesz już, jakie są najpopularniejsze techniki i procesy tłumaczenia. Znasz również te, które nie cieszą się dobrą opinią, lecz przydają się w niektórych wyjątkowych przypadkach. Co ciekawe, wszystkie powszechnie przyjęte metody można łączyć, ulepszać i modyfikować. Każdy tłumacz jest inny i potrzebuje innych technik do wykonywania swojej pracy. To, że dana osoba wypracowała sobie własną metodę świadczy o tym, że zależy jej na wysokiej jakości wykonywanych przekładów. Taki tłumacz najczęściej dokonuje syntezy różnych technik w celu osiągnięcia jak najlepszego efektu tłumaczeniowego. To z kolei można zdefiniować w prosty sposób – dobry przekład to taki, który po prostu pozwala prawidłowo zinterpretować komunikat nadawcy przez wybraną grupę docelową. Uwzględnia przy tym wszelkie zasady kultury języka źródłowego i docelowego.

Czytaj też:

Jaki jest najlepszy słownik online? Poznaj 7 propozycji od TurboTłumaczeń!

15 ciekawostek o krajach, które warto znać

Co to są klucze API? Poznaj 10 przykładów wykorzystania

Najczęściej zadawane pytania