Język ukraiński – co powinniśmy o nim wiedzieć? Czy jest podobny do polskiego?

Ukraińcy od wielu lat migrują do różnych krajów, w tym w dużej mierze do Polski. Szukają lepszych warunków do życia, kształcą się u nas, pracują. Coraz częściej można spotkać na osiedlach ukraińskie rodziny, które po prostu przeprowadziły się do Polski w poszukiwaniu lepszej przyszłości.

Sytuację nasiliła wojna na Ukrainie, która trwa już prawie rok. Migracja stała się nie wyborem a koniecznością dla wielu Ukraińców. Okazana im pomoc i adaptacja w nowym kraju wymagały od wielu osób chociaż częściowej znajomości języka ukraińskiego. Stał się on jednym z języków, które można usłyszeć na polskich ulicach i warto znać chociażby jego podstawy.

Mamy dla Ciebie więc garść informacji o języku i jego nauce.

Kilka faktów o języku ukraińskim

Ukraiński należy do grupy języków wschodniosłowiańskich. To podgrupa języków indoeuropejskich. Język jest kuzynem polskiego, serbskiego, czeskiego, białoruskiego, rosyjskiego czy bułgarskiego.

Posługuje się nim około 40 mln osób na świecie. Na Ukrainie język ma status języka urzędowego. Poza tym posługują się nim mniejszości ukraińskie w wielu państwach.

Język ukraiński jest zapisywany alfabetem będącym odmianą cyrylicy.

Oprócz głównego języka, na Ukrainie używa się również dialektów ukraińskiego. Dzielone są one na zespoły – północne, południowo-wschodnie i południowo-zachodnie. Jak można się domyśleć, na wschodzie ukraiński jest bardziej zbliżony do rosyjskiego.

Po rosyjsku mówi z resztą prawie 50% populacji Ukrainy.

Język ukraiński – krótka historia

Pierwsze wzmianki o języku ukraińskim pojawiają się w tekstach z XII-XIII wieku.

Ukraina była krajem ciągle atakowanym. Głównie przez Rosję, która zawsze roszczyła sobie prawa do terytorium Ukraińców. Jak można się domyśleć, język ukraiński był przez to cały czas tłumiony.

Pod koniec XVIII wieku Zachodnia Ukraina (Galicja) została przejęta przez Austrię. Reszta kraju natomiast trafiła w ręce Cesarstwa Rosyjskiego. Rząd rosyjski w 1863 roku wydał zakaz publikacji ukraińskich tekstów.

Ukraina była nazywana “Małą Rosją”. Język natomiast małorosyjskim. Dopiero po rewolucji w 1917 roku język ukraiński uzyskał równy status.

To jednak nie koniec rusyfikacji, która nasiliła się w latach 30-tych XX wieku.

Dopiero w 1989 roku język ukraiński stał się językiem urzędowym. W 1996 roku natomiast stał się oficjalnym językiem, zapisanym w konstytucji.

Język ukraiński i język rosyjski – podobieństwa i różnice

Mimo nieustającej walki o zachowanie języka ukraińskiego, nie można nie zauważyć naleciałości w nim z języka rosyjskiego. Wieloletnia rusyfikacja znacznie się do tego przyczyniła.

Głównie podobieństwa między językami widać w słownictwie. Ukraińskie wyrazy mają często podobną, a nawet identyczną wymowę. Można dopatrzeć się też ich takiego samego zapisu.

Błędne jest jednak stwierdzenie, że te dwa języki są jednakowe. Dzieli je całkiem sporo różnic.

Pierwsza z nich uwidacznia się w cyrylicy, jaką zapisywane są słowa. Rosyjska cyrylica jest nazywana grażdanką. Nie ma w niej niektórych liter ukraińskich m.in. “Є є,” “Ї ї,” oraz “І і”. W ukraińskiej cyrylicy nie ma natomiast rosyjskich liter “ы,” “Ё ё,” oraz “ъ” (tzw. „twardy znak”).

Różnicę pomiędzy językiem ukraińskim a rosyjskim widać również w wymowie. Ukraińcy wymawiają spółgłoski bardziej miękko, łagodniej. Widać to na przykładzie “Гг”. W ukraińskim języku ojczystym wymawia się litery podobnie do polskiego “h”, a w rosyjskim “g” czy “w”.

Ponadto w języku ukraińskim nie ma charakterystycznego dla Rosjan “akania” – wymowy “o” jak “a”.

Ukraiński a polski – w jakim stopniu są podobne?

Najczęściej język ukraiński porównuje się do rosyjskiego. Jednak to z polskim ma więcej wspólnego.

Znacznie bliżej mu również do białoruskiego, czeskiego, słowackiego, bułgarskiego czy chorwackiego.

Z polskim język ukraiński łączy oczywiście słowiańskie pochodzenie. Poza tym obydwa języki rozwijały się obok siebie ze względu na sąsiedztwo krajów. Już za czasów królów w języku polskim pojawiły się ukraińskie zwroty, np. miejscowe nazwy przywiezione z wyprawy na Ruś Kijowską.

Nie można też zapominać, że nasze kraje tworzyły Rzeczpospolitą Obojga Narodów.

Charakterystyczne dla obydwu języków są zapożyczenia. W ukraińskim możemy zobaczyć bardzo dużo polonizmów np. “pereszkoda”, “ciekawyj”, “powit”.

Oszacowano również, że na ponad 80 cech fonologicznych języka ukraińskiego, z polskim ma on wspólnych 22. Dla porównania, z rosyjskim ukraiński język ma wspólnych tylko 11 cech.

Poznaj wszystkie języki tłumaczeń w naszej ofercie.

Ukraiński alfabet i wymowa liter

Pora więc dokładniej przyjrzeć się cyrylicy ukraińskiej oraz wymowie poszczególnych liter. Wygląda to następująco:

Źródło: https://powiat.szczecinek.pl/files/image/Aktualn/pup/Beztytulu.png

Podstawy języka ukraińskiego – części mowy

Ortografia nowożytnego języka ukraińskiego została ustalona na początku XX wieku. Przedstawiamy jej podstawowe zasady.

Jeśli chodzi o rzeczowniki, mamy tutaj formy żywotne (ludzie i zwierzęta) i nieżywotne (cała reszta). Odmieniają się one przez trzy rodzaje – męski, żeński i nijaki. Posiadają również, jak w języku polskim, liczbę pojedynczą i mnogą.

Rzeczowniki odmieniane są również przez 4 przypadki.

Analogicznie jest z przymiotnikami – odmieniają się przed liczby, przypadki i rodzaje. Dzielą się również na twardotematowe i miękkotematowe.

Czasowniki natomiast mają dwa typy odmiany. Ukraińcy posługują się czasem teraźniejszym, przeszłym, przyszłym oraz przyszłym złożonym.

Zaimki ukraińskie są samodzielną częścią mowy i oznaczają część mowy, którą zastępują. Odmieniają się również przez przypadki.

Liczebniki są samodzielną częścią mowy i tak samo podlegają odmianie. Odpowiadają na pytania “ile?”, “jaki?”, “który z kolei?”.

Przydatne zwroty po ukraińsku – mały słownik

Oto kilka przydatnych słów i zwrotów oraz ich brzmienie po polsku. Może przydadzą Ci się w pracy lub na uczelni, a może będą zachętą, aby uczyć się ukraińskiego?

• cześć – Привіт (pryvit)
• dzień dobry – Добрий день (dobryj den’)
• dobry wieczór –  Добрий вечір (dobryj weczir)
• zapraszamy! – Запрошуємо! (zaproszujemo)
• pa! –  Па-па (pa-pa/)
• do widzenia – До побачення (do pobaczenia)
• jak masz na imię? – Як тебе звати? (jak tebe zwaty)
• bardzo mi miło – Дуже приємно (duże pryjemno)
• nazywam się… – мене звати… (mene zwaty…)
• czego ci potrzeba? – що вам потрібно? (szczo wam potribno)
• wszystko w porządku? – Все в порядку? (wse w porjadku)
• proszę –  будь ласка (budʹ laska)
• dziękuję bardzo – Дуже дякую (duże djakuju)
• przepraszam – перепрошую (pereproszuju)
• nie ma za co! – Нема за що (nema za szczo)
• smacznego – смачного [smacznoho]
• na zdrowie – будьмо [budʹmo]

Więcej o rozmówkach polsko-ukraińskich przeczytasz tutaj: Praktyczny słownik polsko-ukraiński ukraińsko-polski. Poznaj podstawowe zwroty!

Ciekawostka – Ukraińcy śpiewają?

Na koniec mamy dla Ciebie ciekawostkę na temat języka ukraińskiego. Został on uznany jednym z najbardziej melodyjnych języków na świecie. Plasuje się w rankingu zaraz po języku włoskim.

A jeśli chodzi o włoski, mamy też TURBOciekawy artykuł: Język włoski. Czyli wyjątkowo śpiewny przykład języków romańskich.

Ciekawy jest również fakt, że jest bardzo bogaty w synonimy. Słowo “horyzont” ma ich aż 12, a rekordzista “pobić” – 45.

Poza tym Ukraińcy są mistrzami zdrobnień. Nawet słowo “wrogowie” ma zdrobniałą formę.

Zaciekawił Cię nasz artykuł? Znasz osoby posługujące się językiem ukraińskim i teraz łatwiej będzie Ci je zrozumieć? Zawsze możesz pomyśleć też o kursie, na którym poznasz więcej zasad gramatycznych i zaczniesz rozmawiać po ukraińsku.

Jeśli natomiast chodzi o tłumaczenia online z języka ukraińskiego lub na ukraiński – możesz na nas liczyć.

Zrobimy to TURBOszybko, jak zawsze.