Język rumuński od podszewki. Dlaczego jest tak różnorodny?

Mówi się, że język rumuński jest jednym z najbardziej różnorodnych języków w Europie. Mają na to wpływ przeróżne zapożyczenia od innych narodów czy kultur.

Rumunia kojarzy Ci się też na pewno z najsłynniejszym na świecie wampirem – Draculą. To właśnie w Transylwanii znajduje się jego zamek.

Kraj słynie również “wesołego cmentarza”, który wpisany został na listę UNESCO. Brzmi ciekawie?

No to zaczynajmy!

Kilka faktów o języku rumuńskim

Na początek warto wspomnieć, że język rumuński jest urzędowym językiem Rumunii, Mołdawii oraz Wojwodiny (Serbia).

Średnio językiem rumuńskim posługuje się około 24 mln osób. Ponad 17 mln w samej Rumunii, natomiast reszta w Hiszpanii, Włoszech, Izraelu, Serbii, na Ukrainie i w innych państwach, gdzie znajduje się mniejszość rumuńska.

Rumuński należy do języków indoeuropejskich, a dokładnie do grupy języków romańskich. Najbliżej spokrewniony jest więc z językiem francuskim, hiszpańskim lub włoskim.

Na kształtowanie się języka rumuńskiego wpływ miał zarówno starożytny Rzym, rzymska Dacja, słowiańszczyzna, język turecki, grecki, mołdawski, węgierski i wiele innych. Odpowiadają za to różne wydarzenia historyczne i narodowości zamieszkujące tereny dzisiejszej Rumunii.

Przeczytaj też: Język włoski. Czyli wyjątkowo śpiewny przykład języków romańskich

Obecnie natomiast pojawiła się w języku moda na anglicyzmy. Jak wszystkie narody, tak i młodzi Rumunii, chcą iść z duchem czasu i stosują zapożyczenia z angielskiego.

Dzieje języka rumuńskiego

Bazą do powstania języka rumuńskiego była starożytna łacina ludowa.

Cesarz Tycjan w 106 roku n.e. podbił ziemie znajdujące się obecnie na terytorium Rumunii, a następnie stworzył na nich prowincję Dację. Wiele wyrażeń Daków do dziś funkcjonuje w języku tego kraju. Poza tym naleciałości dackie są widoczne również we współczesnym albańskim.

Po dotarciu na ziemie Rumunii ludów słowiańskich, mieszkańcy mieli stały kontakt z językiem prasłowiańskim, a następnie serbskim, bułgarskim, ukraińskim czy polskim. Poza tym przyjęcie religii prawosławnej spowodowało napływ terminów staro-cerkiewno-słowiańskich.

Szacunkowo w rumuńskim znajduje się obecnie około 14% wyrazów z języka słowiańskiego.

Następnie na jego dzisiejszą postać miał wpływ język węgierski. Węgrzy zdobywali bowiem kolejne ziemie Rumunii, aż do Transylwanii, którą zamieszkiwały w końcu obydwa narody. Stacjonowali oni w miastach i zarządzali podbitymi ziemiami. Rumunii natomiast mieszkali na przedmieściach i we wsiach, gdzie zajmowali się rolnictwem i hodowlą zwierząt.

Na terytorium Rumunii mieszkali również Sasi oraz Szwabi. Odpowiadają więc oni za zapożyczenia także z języka niemieckiego.

Ważnym etapem rozwoju języka jest także istnienie Imperium Osmańskiego. Rumuni zapożyczyli od Turków wiele słownictwa związanego z tkaninami, ubraniami, zawodami, kulinariami. Pochodzenie rzeczowników zdradza charakterystyczny turecki akcent – na ostatnią sylabę.

W XIV wieku do Rumunii przybyli natomiast Romowie (ludy indyjskie, błędnie mylone z Rumunami). Mieli oni status niewolniczy w kraju, ale niektóre ich słowa także przeniknęły do języka codziennego.

Osobno również do języka rumuńskiego przenikało słownictwo greckie (kolejno z języka starogreckiego, Greki bizantyjskiej i na koniec nowogreckiego).

Kiedy Rumuni stali się Rumunami?

Każdy z narodów przybywających do Rumunii chciał w niej wprowadzać swoje zasady i rządy. I właściwie kraj ten długo na to pozwalał, czerpiąc z ich dobytku.

W końcu jednak w XIX wieku Rumuni zaczęli budować swoją świadomość narodową.

Swój język próbowali oczyścić z różnych naleciałości. Jednak wyglądało to tak, że chcąc zastąpić zapożyczenia innymi słowami, korzystali z wyrazów włoskich czy francuskich. W końcu więc i tak wzbogacano język o kolejne słowa obce.

Wynikiem tego są chociażby obecne w rumuńskim do dziś tzw. dublete lexicale, a nawet triplete lexicale. Na jedno określenie używane są dwa, a nawet trzy słowa.

Przykładem może być „miłość” – romańskie “amor” albo słowiańskie “dragoste” czy “iubire”.

Dublety lub triplety mają najczęściej to samo znaczenie, choć bywają używane w różnym kontekście.

Bałkańska liga językowa

Język rumuński ze względu na swoją różnorodność został zakwalifikowany do bałkańskiej ligi językowej. Wspólnota obejmuje języki, które nie są ze sobą spokrewnione, ale wzajemne się przenikają. W wyniku tego mają takie same elementy lub schematy.

Oprócz języka rumuńskiego do ligi należą języki południowosłowiańskie, a także grecki czy albański.

Zapożyczenia z języka angielskiego

Język angielski jest uważany za język międzynarodowy. Jego słownictwo przenika do wielu języków z powodu rozwoju technologii czy popularności kultury zachodniej. Rumunii również stosują trend zapożyczeń z angielskiego, wplatając je do codziennej mowy.

Jednak charakterystyczne jest dla nich zachowanie rodzimej składni i odmiany w zapożyczonych wyrazach. Często też anglicyzmy zachowują rumuńską pisownię.

Przykładem może być angielskie słowo „meeting” (spotkanie), które przyjmuje formę rumuńskiego „miting”.

Dzisiejszy język rumuński

Jak język rumuński wygląda obecnie? Jakim alfabetem posługują się Rumuni? I czy gramatyka rumuńskiego jest trudna? Sprawdźmy!

Rumuński alfabet – łacina czy cyrylica?

Pewnie znasz odpowiedź na postawione pytanie. Rumuni oczywiście posługują się alfabetem łacińskim, jednak nie zawsze tak było.

Z początku język zapisywany był za pomocą cyrylicy (świadczy o tym pierwszy zapisany dokument). Dopiero po 1860 roku do użytku wszedł na stałe alfabet łaciński.

To jednak nie koniec używania w kraju cyrylicy. Pojawiała się ona w obiegu w czasach międzywojennych. Używano jej również w Mołdawskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republice Radzieckiej.  Język mołdawski i rumuński różniły się wówczas tym, że pisane były innym alfabetem. W końcu jednak i w Mołdawii na stałe zagościły łacińskie symbole. Rumuński natomiast jest w niej w użyciu na stałe. Ma charakter jednego z codziennych języków lub też mołdawskiego dialektu.

Rumuni posługują się obecnie 31 literami – a ă â b c d e f g h i î j k l m n o p q r s ș t ț u v w x y z.

Niektóre litery są wzbogacone o znaki diakrytyczne, które zmieniają ich wymowę.

Wygląda to następująco:

ă – wymawiane jak angielski rodzajnik „a”, czyli /ə/, coś pomiędzy naszym polskim „a” i „e”,

â – wymawiane jak polskie „y”,

î – wymawiane jak “â”,

ș – wymawiane jak polskie „sz”,

ț – wymawiane jak polskie „c”.

Połączenie niektórych liter z rumuńskiego alfabetu również sprawia, że zmienia się ich wymowa. Są to np.:

ca, co, cu, câ – /ka, ko, ku, ky/,

ce, ci – /cze, czi/,

ch – /k/,

ga, go, gu, gâ – /ga, go, gu, gy/.

Litery k, q, w, y pojawiają się natomiast tylko w słowach z języków obcych. Wskazują więc jednoznacznie na zapożyczenia w rumuńskim.

Chcesz zobaczyć pełną ofertę tłumaczeń w Turbo? No to klikaj —> języki tłumaczeń

Gramatyka języka rumuńskiego

Rzeczowniki w języku rumuńskim odmieniają się przez 5 przypadków – Nominativ, Genitiv, Dativ, Akuzativ oraz Vocativ. Odpowiadają one kolejno naszemu mianownikowi, dopełniaczowi, celownikowi, biernikowi oraz wołaczowi.

Czasowniki w rumuńskim odmieniają się z kolei przez osoby, liczby, czasy, tryby i strony. Nie ma tutaj odmiany przez rodzaje, jak w języku polskim.

Rumuni używają natomiast 4 czasów przeszłych i kilku przyszłych.

Zdania w nich budowane są w popularnym schemacie SVO (Subject Verb Object – podmiot, czasownik i orzeczenie).

Na końcu rzeczowników stosowane są również rodzajniki wskazujące na rodzaj określony. Bez dodatkowej końcówki rzeczownik ma rodzaj nieokreślony.

Naucz się rumuńskich zwrotów!

Oto kilka podstawowych zwrotów grzecznościowych i wyrażeń w języku rumuńskim, które warto poznać na początek:

• Dzień dobry – Bună dimineața
• Cześć – Bună
• Witam – Salut
• Dobry wieczór – Bună seara
• Do widzenia – La revedere
• Do zobaczenia – Ne vedem în curând
• Dobranoc – Noapte bună
• Miłego dnia – O zi bună
• Rumunia – România
• Polska – Polonia
• Jestem Polką/Polakiem – Sunt polonez
• Nazywam się…- Numele meu este…
• Tak – Da
• Nie – Nu
• Dziękuje – Mulțumesc
• Proszę – Vă rog
• Przepraszam – Scuzati-ma
• Jak się masz? – Ce mai faceți?
• Dobrze – Bine
• Bardzo dobre -Foarte bine
• Smacznego – Bucura-te de masa ta
• Na zdrowie – Să vă binecuvânteze
• Pozdrowienia – Salutari

Czy widzisz w nich podobieństwo do któregoś języka? No właśnie! Teraz już wiesz jak wiele zapożyczeń jest w rumuńskim.

Ciekawostki na temat Rumunii

Zamek Draculi

Największą ciekawostką jest lokalizacja na terenie Rumunii Zamku Hrabiego Draculi. Dokładnie znajduje się on w Transylwanii, w Branie. Nazywany jest też dlatego Zamkiem Bran.

Dracula jest popularną postacią w literaturze. To główny bohater gotyckiej powieści „Dracula”, napisanej przez Brama Stokera w 1879 roku. Co ciekawe, irlandzki pisarz nie był nigdy w Rumunii, opisuje natomiast bardzo obrazowo jej przyrodę i krajobrazy.

Pierwowzorem wampira miał być książę rumuński Wład III, znany jako “Wład Palownik” lub “Wład Drakula”. Zasłynął z okrucieństwa i stosowanych na ludności tortur.

W powieści główny bohater zamieszkuje stromą skałę, natomiast zamek w Branie został zbudowany na wysokości 762 m n.p.m. Prawdopodobnie dlatego zaczęto snuć legendę o tym, że jest on rezydencją Draculi.

Obecnie budowla jest ogromną atrakcją turystyczną dla zwiedzających z całego świata. W szczególności w okresie Halloween, kiedy to turyści specjalnie przyjeżdżają do Rumunii.

“Wesoły cmentarz”

Kolejnym miejscem wartym odwiedzenia w kraju jest tzw. „wesoły cmentarz” wokół cerkwi we wsi Săpânwe, 2 km od granicy z Ukrainą. Znajdują się na nim kolorowe nagrobki. Jego pomysłodawcą oraz pierwszym wykonawcą nagrobków był miejscowy cieśla.

W 1999 roku cmentarz został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Oprócz kolorowej, bogato rzeźbionej formy, nagrobki zawierają portrety zmarłych oraz kilka słów na ich temat (epitafia). Oto przykład:

„Zasnąłem w 1939 roku. Żyłem 49 lat. a oto, co chcę powiedzieć. Nazywałem się George Basului i jak długo żyłem poświęcałem wiele owiec, aby przygotować dobre mięso. Dobre mięso – to nie kłamstwo, można się nim najeść jak król. Dawałem wam najtłustsze mięso, którym mogliście się nacieszyć”.

Polskie wsie w Rumunii

W Rumunii znajdują się polskie wsie, które pielęgnują do tej pory nasze tradycje. Wszystko za sprawą zamieszkiwania na ich terenie polskich górników, którzy pracowali w tamtejszych kopalniach. Ich potomkom bliska jest polska kultura i obrzędy.

Cygańskie rytmy

Z Rumunii pochodzą słynne piosenkarki, takie jak Inna czy Alexandra Stan, śpiewające głównie po angielsku i tworzące w klimacie pop/house.

Jednak typowa muzyka rumuńska jest pełna brzmień cygańskich. Przeważają w niej instrumenty takie jak skrzypce, kontrabas, cymbały.

Rumunię warto odwiedzić z wielu powodów. To kraj pełen różnorodności, tak samo jak jego język. Oprócz zabytków i atrakcji znajdziesz w nim też górskie krajobrazy, doliny kształtowane przez Dunaj czy nawet wulkany błotne. Na pewno nie będziesz się więc nudzić w ojczyźnie Draculi.

W dodatku Rumunia jest postrzegana jako kraj bardzo atrakcyjny pod względem biznesowym (niskie podatki, ulgi dla przedsiębiorców).

Jeśli potrzebujesz tłumaczenia online, które zostanie zrealizowane w TURBOtempie – zamów je w naszym serwisie.