Język gruziński pisany pędami winorośli. Jak się go nauczyć?

Na pewno słyszałeś o języku gruzińskim, którego używa życzliwy naród na Kaukazie. Może nawet udało Ci się odwiedzić górzystą, pełną upraw winorośli i wyjątkowej architektury Gruzję. Czy wiesz jednak, co jest charakterystyczne dla języka Gruzinów?

Co sprawia, że jest on jedynym takim językiem na świecie? Z pewnością fakt, że nie jest podobny do żadnego innego. A na temat powstania jego alfabetu krążą legendy. 

Zgłębiliśmy temat. I zapraszamy Cię na podróż po Gruzji od kuchni (dosłownie też).

Odrobina historii języka gruzińskiego

Historia kartuli ena, a więc języka gruzińskiego sięga naprawdę daleko.

Pierwsze wzmianki o nim pochodzą z II wieku p.n.e. Gruzini uważają jednak, że jest on jeszcze starszy. Podają na dowód tego słowo wino, które ma pochodzić właśnie z ich języka. Podobnie, jak i konkretnie trunek. Uważają się za jego pierwszych twórców.

Odnalezione zapisy języka gruzińskiego datuje się natomiast na V wiek n.e. Inskrypcja ta była zapisana w ówczesnym alfabecie. Wraz z upływem czasu, zmieniał się on jeszcze dwukrotnie. 

Obecny krój pisma to mchedruli – pismo rycerskie albo jeźdźców (można spotkać się z różnym tłumaczeniem). Obowiązuje mniej więcej od XII wieku. 

Data ta jest zresztą graniczna dla dwóch epok w dziejach języka gruzińskiego:

• języka starogruzińskiego – od V-XI wieku
• języka nowogruzińskiego – od XII wieku

Język gruziński przez lata istnienia zgromadził sporo zapożyczeń z innych języków. W szczególności są to wyrazy z arabskiego, perskiego, tureckiego, greckiego, łaciny, rosyjskiego czy też współcześnie języka angielskiego.

Mimo to język gruziński jest klasyfikowany jako niepodobny do żadnego innego języka na świecie. Posiada specyficzną gramatykę oraz alfabet. 

Najstarszy język w Europie – litewski. Przeczytaj o nim artykuł: Język litewski i jego archaiczny charakter. Przyjrzyjmy się mu z lotu ptaka!

Kto i gdzie mówi po gruzińsku?

Językiem gruzińskim posługuje się około 5 milionów osób na świecie. Nieco ponad 4 miliony to oczywiście mieszkańcy Gruzji. Reszta użytkowników języka znajduje się w Turcji, Rosji, USA i Europie, a nawet niewielkie Iranie i Azerbejdżanie.

Jest on językiem urzędowym jedynie w Gruzji. Posługuje się nim 87% mieszkańców kraju. 

Gruziński ze względu na lokalizację został zaklasyfikowany do rodziny języków południowokaukaskich, a dokładnie kartwelskich. Należą do nich również języki takie jak megrelski, swański i lazyjski. Słyszałeś o nich? Pewnie nie!

Megrelski nazywany jest inaczej iweryjskim. Występuje w północno-zachodniej Gruzji.

Swański to język mieszkańców Swanetii, wysokogórskiego regionu Gruzji.

I na koniec lazyjski to język używany w niektórych prowincjach Turcji. 

Trwają spory, czy rzeczywiście są to inne języki czy jednak dialekty gruzińskiego. Przyjmuje się jednak, że po prostu należą do jednej rodziny językowej. 

Dialekty i języki Gruzji

Język gruziński nie jest jedynym używanym w Gruzji. Obok niego pojawiają się języki mniejszości narodowych tj. ormiański czy azerski. Poza tym w kraju mieszkają Żydzi posługujący się językiem Judeo-gruzińskim, kivrouli czy też grouzinic. 

Jeśli chodzi o dialekty, to zostały podzielone ze względu na zamieszkałe przez ludność terytorium. Różne odmiany gruzińskiego kształtowała również historia i wpływy państw sąsiedzkich. 

Dialekty terytorialne – podział

Jeśli chodzi o dialekty gruzińskiego to dzielimy je na:

1. Dialekty północne
2. Dialekty wschodnie
3. Dialekty Centralnej Gruzji (stanowią podstawę standardowej wersji gruzińskiego)
4. Dialekty południowo-zachodnie
5. Dialekty północno-zachodnie

Ogólnie jest ich ponad 20. Obejmują nie tylko terytorium Gruzji, ale też regiony Turcji, Azerbejdżanu czy Iranu. 

Języki abchaski i osetyjski

Język abchaski jest używany w Abchazji, regionie Gruzji, a osetyjski w Osetii (jedynie jej południowa część znajduje się na terenie kraju). 

Abchaski jest językiem północno-zachodniokaukaskim, używam przez Abchazów. Częściowo posługuje się nim również ludność w Turcji czy Adżarii (autonomiczne państwo w Gruzji, nad Morzem Czarnym).

Abchazja od wielu lat dąży do uzyskania statusu niepodległego państwa, jednak cały czas znajduje się we własności Gruzji i nie jest uznawana za niepodległą.

Osetyjski natomiast należy do podgrupy irańskiej języków indoirańskich. Jest językiem urzędowym w Osetii Północnej (Rosja) i Południowej (Gruzja). Język zapisywany jest cyrylicą. Sytuacja Osetii Południowej jest podobna jak w przypadku Abchazji – ludność ją zamieszkała również opowiada się za autonomicznym państwem. Jednak Gruzja i wiele państw europejskich nie uznają jej suwerenności. 

Spór o to, czy Abchazja i Osetia Południowa mają być niepodległe, trwa praktycznie od początku odzyskania przez Gruzję niepodległości, a więc upadku ZSRR.

Rosja nie chciała uznać terytoriów za gruzińskie. Wspierała separatystów, a także nadawała mieszkańcom obywatelstwa rosyjskie (nawet pod przymusem). W końcu w 2008 roku zaatakowała Gruzję.

Walki zakończono zawieszeniem broni dopiero po interwencji przywódców innych państw, którzy przyjechali z wizytą do Tbilisi. W ich gronie znalazł się ówczesny prezydent Polski – Lech Kaczyński. 

Język rosyjski i angielski

Gruzini po dziś dzień mówią po rosyjsku. Głównie są to jednak starsze pokolenia urodzone za czasów ZSRR albo tuż po upadku mocarstwa. Rosyjskiego uczyli się w szkole, jako drugiego języka.

Po odzyskaniu niepodległości, w kolejnych latach wprowadzono do szkół angielski. Można więc i w nim porozumieć się z młodymi ludźmi w Gruzji, zwłaszcza w większych miastach. 

Gruzja prowadzi nadal handel z Rosją, więc rosyjski jest także językiem biznesowym. To jedno z państw, które nie przyłączyło się do sankcji nałożonych na kraj przez Zachód w odpowiedzi na wojnę na Ukrainie.

Legendy na temat powstania gruzińskiego alfabetu

Istnieją co najmniej trzy legendy o tym, jak powstał alfabet Gruzinów. Oczywiście najpopularniejsze są te pochlebne. Historia alfabetu sięga tak daleko, że naród uwielbia się w nią zagłębiać i szczycić pochodzeniem.

Pierwsza z opowieści mówi o tym, że alfabet gruziński przypomina pędy winorośli, ponieważ to właśnie z Gruzji pochodzi wino i wyjątkowy sposób jego przechowywania.

Druga, że królowa Tamar rozpuściła swoje piękne włosy i kosmyki ułożyły się we wzory niczym haft – tak powstały gruzińskie litery.

Trzecia natomiast, mniej chętnie opowiadana, mówi o tym, że mnich Mesrop Masztoc (twórca ormiańskiego alfabetu) wyrzucił ze swojej miski makaron, który jadł i powiedział, że taki będzie alfabet gruziński. 

TURBOciekawe. Która legenda jest dla Ciebie najbardziej prawdopodobna?

Źródło: https://madamepolyglot.pl/jezyki-ktorych-sie-uczylam-i-ktorych-bede-sie-uczyc/georg/

5 najważniejszych faktów o alfabecie Gruzinów

Legendy już były. Więc pora na fakty. Czym się charakteryzuje gruziński alfabet?

Po pierwsze zapisywany był wspomnianymi trzema rodzajami pisma – asomtawruli („zaokrąglonym”), nuschuri(„kościelnym”) i mchedruli („rycerskim”). 

Po drugie w alfabecie Gruzinów znajduje się 33 litery, w tym 28 spółgłosek.

Każda z liter ma tylko jedną głoskę. W alfabecie nie ma też spółgłosek f i ł, więc tłumaczenia z nimi są błędne. 

Kolejna ciekawostka to brak dużych i małych liter w alfabecie. 

I na koniec – mimo zawiłości liter i ich podobieństwa do siebie, można się nauczyć się alfabetu w stopniu podstawowym w 2-3 godziny. Tak twierdzą językoznawcy. 

Gramatyka języka gruzińskiego

Niestety nie pocieszymy Cię w kwestii gruzińskiej gramatyki. Też potrafi przysporzyć problemów w nauce.  Jednak jak w przypadku każdego języka – poznanie jej struktur i opanowanie wyjątków sprawi, że zrozumiesz o co w niej chodzi. 

Po pierwsze język gruziński jest aglutynacyjny. Co to znaczy? Zamiast zwykłej odmiany, do wyrazów dodawane są afiksy (elementy, które zmieniają ich formę). Podobnie jest w języku azerskim czy tureckim.

Poza tym rzeczowniki i przymiotniki odmieniają się przez przypadki. Jest ich 7:

1. Mianownik
2. Celownik
3. Dopełniacz
4. Narzędnik
5. Wołacz
6. Narratyw (ergatyw)
7. Adwerbial

5 z nich jest jak widać taka sama jak w języku polskim. Narratyw natomiast służy do tworzenia przysłówków, a adwerbial do konstrukcji czasu przyszłego. 

Niestety w przypadku języka gruzińskiego nie ma określonej kolejności słów w zdaniu. To akurat można też uznać za zaletę – obojętne, gdzie postawimy podmiot i orzeczenie, nie zmieni się znaczenie wypowiedzi. 

Najtrudniejsza natomiast jest odmiana czasowników, ponieważ warunkuje ją czas, osoba, adresat czynności. Każdy z czasowników ma więc wiele form, ale Gruzini często sami nie używają ich w poprawny sposób.

Nauka gruzińskiego od podstaw

Jak nauczyć się języka gruzińskiego? Na początku pomocne będą podręczniki. Gramatyka jak sam widzisz, nie jest najłatwiejsza, więc lepiej poznać ją z wiarygodnego źródła i nauczyć się poprawnie stosować części mowy.

Następnie możesz się zapisać na kurs online, których w internecie jest sporo. Jednym z polecanych jest “17 minute languages”. Dzięki tej metodzie będziesz codziennie uczyć się dokładnie 17 minut języka gruzińskiego. Tyle wystarczy, aby opanować go w podstawowym stopniu. 

Systematyczność to klucz do sukcesu, pamiętaj o tym. 

Poza tym w nauce mogą pomóc Ci aplikacje na telefon czy też znalezienie rozmówcy w internecie. Kontakt z żywym językiem jest bardzo przydatny podczas jego nauki. 

TURBOsłownik gruzińskich zwrotów

Kilka wyrażeń w języku gruzińskim na pewno przyda Ci się podczas podróży albo na początku nauki języka. Łap kilka od Turbotłumaczenia.pl:

კი [ki] – tak

არა [ara] – nie

მადლობა [madloba] – dziękuję

ინებეთ [inebet] – proszę (podając coś)

შეიძლება [szeidzleba] – proszę (prosząc o coś)

დილა მშვიდობისა [dila mszwidobisa] – Dzień dobry! (rano)

ნახვამდის [nachwamdis] – Do widzenia!

საღამო მშვიდობის [saghamo mszwidobisa] – Dobry wieczór!

ღამე მშვიდობისა [ghame mszwidobisa] – Dobranoc!

გამარძობათ [gamardzobat] – Cześć (nieformalne przywitanie)

აბა ჰე! [aba he] – Cześć! (nieformalne pożegnanie)

ნაჰვამდის [nachwamdis] – Do zobaczenia!

მე ბოდიში [me bodiszi] – przepraszam, przykro mi

ბოდიში [bodiszi] – przepraszam (np. zaczepiając kogoś)

უფასო [upaso] – bezpłatny

ღია [ghia] – otwarte

ჩაკეტილი [czaketili] – zamknięte

დასწრება უფასოა [dastreba upasoa] – wstęp wolny

Elementy kultury Gruzinów na liście UNESCO

Gruzini mają bardzo bogatą kulturę. To naród energiczny, życzliwy, gościnny. Ich tradycja jest wiecznie żywa, ponieważ nie zamykają jej w muzeach, ale uwielbiają się nią dzielić. 

Często można spotkać się z ich pokazami tańca albo śpiewu.

Pieśń polifoniczna gruzińska (wielogłos) jest wpisana na listę dziedzictwa UNESCO. 

Gruzini są również mistrzami toastów, zawsze przemyślanych, nawet kilkugodzinnych. Potrafią one trzymać w trzeźwości biesiadników przez cały wieczór.

A jeśli mowa o toastach, to są specjalistami od produkcji wina. Dbają o lokalne szczepy winogron, a gotowy trunek przechowują w kwewri – glinianych amforach. To także element kultury uznany przez UNESCO. 

Oczywiście na liście dziedzictwa kulturowego znajdują się również budynki i zabytki Gruzji:

1. Miasto-muzeum Mccheta – budowle reprezentują cenną średniowieczną architekturę sakralną tego regionu Kaukazu.
2. Górna Swanetia – miasteczka z domami-basztami.
   Źródło: https://zdalaodbiura.pl/2016/08/04/na-dachu-europy-swanetia/

3. Monastyr Gelati – budowla ze świetnie zachowanymi malowidłami i mozaikami.
4. Kolchidzkie lasy deszczowe i mokradła – wyjątkowe tereny w parku narodowym Mtirala.

Czym smakuje Gruzja?

Pisząc o gruzińskim języku nie sposób nie wspomnieć o podniebieniu! Gruzińska kuchnia jest pełna warzywnych przystawek, aromatycznych przypraw, wyrazistych smaków. 

Najważniejszym posiłkiem dla Gruzinów jest kolacja – supra. 

Co można na niej zjeść? Chinkali oraz Chaczapuri to jedne z najpopularniejszych dań. Chinkali to pierożki z mięsnym nadzieniem. Chaczapuri natomiast to ciasto drożdżowe najczęściej w kształcie łódki, z sadzonym jajkiem na środku. Znane są jednak też inne jego rodzaje. 

Poza tym będąc w Gruzji warto spróbować serów Suluguni czy Dambalachaczo, robionego w popiele. A na koniec warto wypić lemoniadę z estragonu o lekko anyżowym smaku. 

Brzmi smakowicie, prawda?

Jeśli zachęciliśmy Cię do nauki gruzińskiego, a nawet podróży do Gruzji, na początek możesz skorzystać z naszych tłumaczeń! Pomożemy w tłumaczeniu rozmów, CV, dokumentów, a nawet tłumaczeniach biznesowych czy marketingowych na język gruziński. 

Skorzystaj z naszej oferty. Znamy języki tłumaczeń, które stanowią drzwi do kultur i krajów na całym świecie.