Język chorwacki – co warto o nim wiedzieć?

Hrvatskiego jezika używamy zazwyczaj tylko, kiedy udajemy się na słoneczny urlop do Dubrovnika czy Splitu. Chorwacja co roku kusi bowiem wakacjami prawie milion polskich turystów. Liczba ta cały czas rośnie. 

Warto jednak poznać go bliżej, nie tylko na czas podróży. Język chorwacki jest bardzo ciekawy. I choć podobny do polskiego, to jednak różny. Odkrywamy przed Tobą jego tajemnice. Oczywiście polecając też, co można zobaczyć i zjeść w słonecznej Chorwacji. 

Język chorwacki na kartach historii

Język chorwacki należy do języków słowiańskich, a dokładnie do grupy języków południowo-słowiańskich. Posługuje się nim około 5,5 mln osób jako językiem ojczystym. Oczywiście są to zarówno rodowici Chorwaci, jak i diaspory żyjące w Bośni i Hercegowinie, Serbii, Austrii, na Węgrzech albo nawet w USA. 

Chorwacki jest często zestawiany z językiem serbskim. Istnieje nawet przekonanie, że serbski i chorwacki są dialektami tego samego języka. Wszystko ma swoje uzasadnienie w historii. 

Na mocy Umowy Wiedeńskiej, w 1850 roku, opracowano wspólny język serbsko-chorwacki. Serbowie i Chorwaci byli bowiem traktowani jako jeden naród. 

Jednak już wtedy różnice w ich porozumiewaniu się były bardzo widoczne. Inaczej z resztą zapisywano obydwa języki – serbski cyrylicą, a chorwacki alfabetem łacińskim.

W 1918 roku powstała natomiast idea stworzenia wspólnego języka dla wszystkich narodów wchodzących w skład Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców. Nie doszło jednak do tego z powodu ogromnych różnic kulturowych i wyznaniowych. 

Następnie w czasach wojen różnice te przybrały na sile i pojawiły się napięcia na tle narodowościowym. Z Królestwa Jugosławii wyłoniło się Niezależne Państwo Chorwackie, które walczyło o niepodległość. Naruszyło tym samym sojusz z Serbami. Republika Jugosławii próbowała cały czas zachować jeden język w skupianych krajach, także w Czarnogórze, ale było to coraz trudniejsze. 

Jej rozpad w końcu przyczynił się do wyzwolenia języka chorwackiego. Istniejący ponad 140 lat serbsko-chorwacki przestał tym samym istnieć. 

W 1990 roku to chorwacki stał się językiem urzędowym w kraju. Odrzucono również cyrylicę, a zamiast tego powstał alfabet chorwacki, z łacińskimi znakami. 

Chorwackie dialekty – podział

Nie wnikamy, czy chorwacki jest dialektem języka używanego w Jugosławii, czy nie. Ma on jednak swoje dialekty, które używane są w różnych częściach kraju. Ich nazwy pochodzą od różnej formy słowa “co”. A zatem wyróżniamy:

• dialekt sztokawski („co” – „što”) – jest on podstawą języka literackiego,
• dialekt kajkawski („co” – „kaj”) – używany w zachodniej części kraju,
• dialekt czakawski („co” – „ča”) – używany głównie na chorwackich wyspach.

Język chorwacki a język polski

Skoro chorwacki jest językiem słowiańskim, to czy jest podobny do polskiego? I tak, i nie. 

Szacuje się, że jest w nim aż 70% podobnych słów. 

Jednak zarówno osoby uczące się chorwackiego, jak i tłumacze, spotkają się w nim z tzw. fałszywymi przyjaciółmi. Wyrazami, które brzmią podobnie lub tak samo w języku polskim, a znaczą zupełnie co innego po chorwacku. 

Przykłady?

Kiedy spytasz Chorwata o drogę i powie Ci, żeby iść na pravo, to wcale nie oznacza polskiego “prawo”. Pravo po chorwacku to “prosto”, co często sprawia kłopoty turystom. 

Zachod też nie oznacza wcale zachodu, a “toaletę”. 

Kiedy Chorwat powie komplement kobiecie, to użyje słowa divna – “cudowna”, a jeśli powie, że jest “cudna”, będzie oznaczało, że jest dziwna. Wszystko na opak!

Inne przykłady fałszywych przyjaciół to:

• „godina” to rok,
• „rok” to termin,
• „suknja” to spódnica,
• „čipka” to koronka.
• „jagoda” to truskawka, 
• „borovnica” to jagoda.
• „dinja” to melon, 
• „tikva” to dynia,
• „fasola” to grah,
• „grašak” to groch,
• „vredna žena” to pracowita kobieta, 
• „pozivati” to zaprosić,
• „zaprositi” to oświadczyć się, 
• ”ljubiti” to całować,
• „kosa” to włosy.

Jeśli miałeś kiedyś styczność z czeskim albo rosyjskim, większość słów nie będzie dla Ciebie zaskoczeniem. Jednak dla tych, którzy nie znają języków słowiańskich, może to stanowić nie lada problem w nauce lub porozumiewaniu się w trakcie wycieczki. 

Alfabet chorwacki – jak wygląda?

Ciekawy jest również fakt, że język chorwacki przez wieki swojego istnienia był zapisywany trzema różnymi alfabetami:

• głagolicą (najstarsze pismo słowiańskie),
• chorwacką cyrylicą (czasy serbsko-chorwackiego),
• alfabetem łacińskim (po wyzwoleniu języka i zyskaniu odrębności).

Łącznie znajduje się w nim 30 głosek – 27 liter i 3 dwuznaki: A B C Č Ć D Dž Đ E F G H I J K L Lj M N Nj O P R S Š T U V Z Ž.

Litery ze znakami diakrytycznymi i dwuznaki odczytuje się następująco:

č – wymawiamy jak polskie „cz“, np. čokolada (czekolada),

dž – wymawiamy jak polskie „dż”, np. džep (kieszeń),

đ – wymawiamy jak polskie „dż”, np. đon (podeszwa),

lj – wymawiamy podobnie jak po polsku „lj”, np. ljuljačka (huśtawka),

nj – wymawiamy podobnie jak polskie „ń”, np. njuška (pysk),

š – wymawiamy jak polskie „sz”, np. šešir (kapelusz),

ž – wymawiamy jak polskie „ż”, np. žaba (żaba).

Reszta liter wymawiana jest podobnie jak w języku polskim. 

Warto jednak zwrócić uwagę na r, które pojawia się w środku wyrazów. Jest wówczas r zgłoskotwórczym, czyli wymawiane jest w parze z “y”. Dzięki temu łatwiej wymówić wyraz. 

Cztery akcenty chorwackie

Akcent w języku chorwackim może przysporzyć trudności w odpowiedniej wymowie słów. Po pierwsze jest on ruchomy. Może więc padać na inną sylabę w wyrazie. 

Po drugie akcenty dzielone są na dwa rodzaje. Długi lub krótki – wydłuża lub skraca wymowę oraz na wznoszący lub opadający – głos przybiera na natężeniu lub rośnie, by potem opaść na końcu sylaby.

W języku polskim nie mamy do czynienia z takim podziałem, a akcent jest stały i pada na przedostatnią sylabę. 

Na podstawie tych cech w języku chorwackim można wyodrębnić cztery akcenty:

• akcent krótki opadający,
• akcent krótki wznoszący
• akcent długi wznoszący,
• akcent długi opadający. 

W nauce akcentów nic nie pomoże tak, jak słuchanie żywego języka. Najlepiej zapisać się na kurs i rozmawiać jak najwięcej z jego uczestnikami pod okiem nauczyciela. Można również skorzystać z lekcji języka chorwackiego online lub poszukać chorwackich rozmówców przez internet.

Kolejną naszą poradą jest słuchanie chorwackiego radia lub podcastów. To zdecydowanie “luźniejsza” nauka, która może stać się Twoją codzienną rozrywką. 

Podstawowe zwroty – naucz się chorwackiego!

Oto mały słownik od Turbotłumaczenia.pl, który pomoże Ci się porozumieć po chorwacku.

Powitania po Chorwacku:

• dzień dobry – dobro jutro (do 10-tej)/dobar dan
• cześć – bok
• witam – dobrodošli
• dobry wieczór – dobra večer
• do widzenia – doviđenja
• do zobaczenia – vidimo se
• dobranoc – laku noć
• miłego dnia – ugodan dan

Zwroty grzecznościowe:

• tak – da
• nie – ne
• dziękuję – hvala
• poproszę – molim
• przepraszam – oprostite
• jak się masz – kako ste?
• dobrze – dobro
• bardzo dobre – vrlo dobro
• smacznego – dobar tek
• na zdrowie – Živjeli
• pozdrowienia – pozdravi

Rozmówki i wyrażenia w języku chorwackim:

• ile to kosztuje – koliko košta
• poproszę kilogram/pół kilo – molim kilo/pola kilo
• ile płacę – koliko plaćam?
• czy mogę prosić o menu – mogu li pogledati jelovnik
• jestem wegetarianinem – ja sam vegetarijanac
• bez cukru – bez šećera
• wytrawne/słodkie – suho/slatko
• wino czerwone/białe – vino crno/bijelo
• na wynos – odnijeti
• rachunek – račun
• czy można płacić kartą kredytową – može li se platiti kreditnom karticom
• smakowało mi – bilo je u kusno
• sklep – dućan
• kantor – mjenjačnica
• apteka – ljekarna

Przydatne zwroty w języku portugalskim znajdziesz natomiast w naszym artykule Czy nauka języka portugalskiego jest trudna? Czy brazylijska odmiana czymś się różni?

Z czego słyną Chorwaci? Kilka ciekawostek

Wiesz już co nieco o języku słowackim i będziesz potrafił zapytać, ile co kosztuje czy zamówić jedzenie w restauracji. Czego jednak w niej spróbować?

Polecane są szczególnie Ćevapčići (grillowane paluchy z mięsa mielonego), grillowane ryby, owoce morza, Zagorski Štrukli (różne rodzaje ciasta z nadzieniem) czy Burek (ciasto filo z nadzieniem z sera czy mięsa). Kuchnia chorwacka jest więc bardzo różnorodna i przede wszystkim smaczna!

Jeśli natomiast chodzi o zwiedzanie, to najczęściej turyści udają się do Dubrovnika (jeśli jesteś fanem Gry o Tron to możesz wybrać się na wycieczkę śladami uliczek, po których prowadzono Cersei w “walk of shame”). Kolejnym miasteczkiem, które warto zobaczyć jest Trogir, wpisane na listę dziedzictwa UNESCO, a także Zadar, o którym Alfred Hitchcock pisał, że ma najpiękniejsze zachody słońca na świecie. 

Poza tym w Chorwacji, a dokładnie w pałacu w Splicie, znajduje się starożytny sfinks, który liczy około 4000 lat!

I z Chorwacji są… dalmatyńczyki. A dokładnie z Dalmacji, której zawdzięczają swoją nazwę. To tam przybyły z Indii i wykorzystywane były jako psy gończe.

Prawda, że ciekawe?

Pamiętaj, że Chorwacja to nie tylko jeden z najbardziej słonecznych krajów, z pięknymi wyspami, zabytkowymi uliczkami i gościnnym narodem. To też kraj, w którym wiele firm prowadzi interesy.

Jeśli potrzebujesz przygotować CV albo przetłumaczyć rozmowę na język chorwacki lub z chorwackiego – TURBOszybko zrobi to nasz zespół!

Sprawdź również inne nasze języki tłumaczeń.