Jakim językiem mówią Pepiki? Kilka faktów na temat języka czeskiego

Język jednego z naszych sąsiadów brzmi wyjątkowo zabawnie, a do tego jest podobny do polskiego. O jakim języku mowa? Oczywiście czeskim!

Czeska Republika jest krainą wina, pięknych widoków, a także ojczyzną Krecika. Tak, bajki, którą wiele osób pamięta z dzieciństwa. Była produkowana w Czechosłowacji, a następnie samych Czechach.

Źródło: https://www.megapedia.pl/krecik-bajki-dla-dzieci/

Język w nich używany jest natomiast bardzo ciekawy, choć pełen mylących słów, które warto znać, aby nie wpaść w pułapkę.

Oto kilka faktów o języku czeskim.

Co warto wiedzieć o języku czeskim?

Czesi oczywiście posługują się językiem czeskim. Mówi w nim około 11,5 miliona ludzi, w tym 10 mln to sami mieszkańcy Czech. 

Szacuje się, że 96% z nich używa czeskiego na co dzień.

Reszta osób używających języka to obywatele Słowacji, Stanów Zjednoczonych i innych krajów, w których znajdują się mniejszości czeskie. 

Język czeski jest również językiem urzędowym w Republice Czeskiej oraz jednym z języków oficjalnych w UE. 

Czeski należy do grupy języków zachodniosłowiańskich, a tym samym do języków indoeuropejskich (jak chociażby polski czy słowacki). Jest także bliskim krewnym języka kaszubskiego czy łużyckiego. 

Określa się go jako język bardzo melodyjny w brzmieniu i raczej łatwy do przyswojenia. Szczególnie dla osób, które posługują się innym językiem słowiańskim. 

Nie brakuje w nim jednak pułapek językowych – w dalszej części artykułu przedstawimy Ci “fałszywych przyjaciół”, na których możesz się w nim natknąć. Pod względem gramatyki czeski charakteryzuje się także rozbudowaną deklinacją i koniugacją części mowy. 

Ciekawostką jest fakt, że język czeski pisany bardzo różni się od mówionego. Często studenci filologii zderzają się z tym podczas prób komunikacji po czesku.

W dodatku w Czechach mogą spotkać się z różnymi dialektami czeskiego. Dzielone są one na grupy – właściwe, środkowomorawskie, wschodniomorawskie i laskie. 

No i na koniec – w Czechach pełno Pepików. Kogo? Józefów! 

To dlatego często mówi się na mieszkańców Czech właśnie Pepiki. W Czechach Józef to najpopularniejsze imię, a zdrobnienie od niego to Pepik (Pepo).

Historia języka czeskiego

Krótko trzeba trochę powiedzieć o historii języka czeskiego. I tym samym jego powiązaniach z językiem słowackim.  

Pierwsze wzmianki o języku czeskim mówionym pochodzą z X wieku. W formie pisanej pojawił się on dopiero koło XIII wieku. Pochodzą z niego odnalezione zabytki z pismem w języku czeskim.

Dokładnie język czeski wywodzi się z języka praindoeuropejskiego, z ramienia prasłowiańskiego.

Na jego rozkwit należało czekać jednak aż do średniowiecza. Wtedy też miał silny wpływ na inne języki Europy, w tym polski. 

Po 1620 roku, w wyniku przegranej bitwy z Habsburgami, czeski został jednak wyparty przez język niemiecki. Niemiecki stał się nowym, modnym językiem, którym mówiła szlachta i mieszczaństwo. Czeski odsunięto na boczny tor – był językiem chłopów. 

Było tak aż do XVIII wieku. W kolejnym stuleciu rozwinął się czeski literacki, który jest używany obecnie w Czechach jako spisovná čeština. 

Za ważną osobę w rozwoju na nowo czeskiego uważa się lingwistę Josefa Jungmanna. Dodał on do niego słowa gwarowe oraz zapożyczenia z innych języków. Między innymi z rosyjskiego czy polskiego.

Czechom również blisko do Słowaków. I to nie tylko geograficznie. Od 1918 roku tworzyli jedno państwo, w którym dwa języki wzajemnie się przenikały. 

Chodzi oczywiście o Czechosłowację.

Czeski a słowacki – porównanie języków

Po rozpadzie Austro-Węgier Czesi i Słowacy opowiedzieli się za powstaniem wspólnego kraju. Decyzję poparła Słowacka Rada Narodowa. 

Tak oto powstała Czechosłowacja i istniała z przerwami aż do 1993 roku. Na jej miejscu pojawiły się dwie niezależne republiki.

Nie oznacza to jednak, że nastąpił podział ziem i państwa całkowicie się od siebie oddzieliły. Nadal można się w obydwu z nich porozumieć po czesku i słowacku.

Na przykład po słowacku można dogadać się w czeskich instytucjach publicznych, a w języku czeskim na Słowacji kupić książki czy obejrzeć filmy w kinie z czeskimi napisami.

Dialekty powstałe na pograniczu państw są zaliczane zarówno do czeskich, jak i słowackich. 

Jeśli jednak należałoby wskazać, który z języków jest dominujący (i był w czasach Czechosłowacji), to zdecydowanie jest nim czeski. 

Uważano go za język ważniejszy, a także stolicą kraju była Praga.

Wraz z dorastaniem młodych pokoleń, słowacki schodzi w Czechach na boczny tor. Jak praktycznie w każdym państwie, modnym językiem staje się za to angielski. Nie stanowi to jednak problemu dla turystów, którym łatwiej się porozumieć podczas wycieczek. 

Jakie natomiast różnice można zauważyć między czeskim a słowackim? Największą z nich jest uproszczona gramatyka słowackiego – został on później skodyfikowany. Poza tym ma przestarzały system głoskowy, który nie uległ odświeżeniu tak jak czeski. 

Różnice widać również w alfabetach języków. W czeskim nie ma słowackich liter ä, ö, dz, dž, ľ, ŕ, ĺ, a w słowackim czeskich ě, ů oraz ř.

Czeski alfabet i akcent w wyrazach

Jak już zaczęliśmy omawiać litery alfabetu czeskiego, to przyjrzyjmy się im dokładniej. 

To zmodyfikowany alfabet łaciński. Nazywany jest alfabetem husyckim. 

Źródło: https://omniglot.com/writing/czech.htm

Znajduje się w nim łącznie 42 litery, a przy niektórych z nich pojawiają się znaki diakrytyczne – kreseczka, kółko i daszek. 

• kreseczka (čárka) nad samogłoską oznacza długą wymowę,
• kółko (kroužek) pojawia się jedynie przy „U” – Ů odpowiada polskiemu ó i wymawia się je tak samo jak ú,
• daszek (háček) zmiękcza wymowę np. Ě odpowiada polskiemu ie. 

Inne litery lub ich zestawienia, które mogą być kłopotliwe w czeskiej wymowie to:

• ř – wymawiamy jak nasze r i ż jednocześnie,
• č, š, ž – wymawiamy podobnie do naszych cz, sz i ż,
• ť, ď– miękkie t i d (duże pisane z daszkiem – Ť, Ď, małe z apostrofem) wymawiamy tak jak nasze ti i di,
• r, l zgłoskotwórcze – wymawiamy je wyraźnie z samogłoską, np. jablko [ja-bly-ko],
• kv, sv, tv – wymowa z dźwięcznym v, np. kvet [kwiet],
• ou – jak nasze oł, traktowane jest jak jedna sylaba, np. Brou-mov-sko,
• nn, kk i inne podwójne litery – wymawiamy jako jedną głoskę np. Anna [ana],
• j  – na początku wyrazu zwykle nie jest wymawiane np. jsem [sem],
• g oraz w są rzadko spotykane (występują zazwyczaj w zapożyczeniach);
• kd – tę zbitkę głosek wymawiamy jako gd,
• rz – nie wymawiamy tego jak nasze rz, tylko osobno np. brzda [byr-zda],
• ch – należy pamiętać, że w języku czeskim jest to osobna litera, która w alfabecie występuje po h,
• si, zi, ci, sí, zí, cí – wymawiamy bez zmiękczania spółgłoski np. s i i osobno jak w słowie sinus,
• y i i – wymawiane jest praktycznie tak samo jako i, różnica między nimi zanikła.

Jeśli chodzi natomiast o akcent w języku czeskim, to jest on stały. Zawsze pada na pierwszą sylabę. Co ciekawe, podobnie jest również u mieszkańców Podhala. 

Gramatyka języka czeskiego

Język czeski jest bardzo fleksyjny. Ma rozbudowaną odmianę, co widać choćby na przykładzie czasowników. Odmieniają się one przez osoby, liczby, a także mają 5 innych koniugacji. Ciężko na początku do tego przywyknąć. 

Rzeczowniki odmieniają się natomiast przez przypadki (jest ich 7 jak w języku polskim), rodzaje i liczby (również takie same jak w polskim). 

Jednak podobieństwa pod tym względem do polskiego nie mogą Cię zwieść. To właśnie przyzwyczajenia do naszej gramatyki odpowiadają za większość błędów. 

Różnica pojawia się bowiem już w kolejności przypadków. W czeskim wygląda ona tak:

1. Nominativ – Mianownik

2. Genitivus – Dopełniacz

3. Dativ – Celownik

4. Akuzativ – Biernik

5. Vokativ – Wołacz

6. Lokál – Miejscownik

7. Instrumentál – Narzędnik

Z kolei przymiotniki dzielą się na miękkotematowe i twardotematowe. Różni je odmiana przez rodzaje. 

Zaimki osobowe i dzierżawcze podobne są natomiast jak w języku polskim. 

Podobnie też występują w nim trzy czasy – przeszły, teraźniejszy i przyszły. 

Czy czeski jest podobny do polskiego?

Jak widać, czeski jest podobny do polskiego na wielu płaszczyznach. Głownie ma takie same podstawy gramatyki.

Nie należy też zapominać podobieństwach w brzmieniu. Może być ono jednak zgubne. W języku czeskim znajduje się bowiem wiele fałszywych przyjaciół, którzy utrudniają naukę. Mogą też przysporzyć problemów w komunikacji.

Oto kilka przykładów z dialogów, które warto zapamiętać:

• cerstvý – po czesku oznacza świeży,
• nápad – pomysł,
• divák – widz,
• divádlo – teatr
• divan- kanapa,
• pokuta – mandat,
• jahoda – truskawka,
• frajer – przyjaciel,
• květen – maj,
• borůvka – jagoda,
• obchod – sklep,
• ubikace – kwatera, mieszkanie,
• nástroj – narzędzie.

Prawda, że są mylące? Lepiej więc nie komentować, że pieczywo jest czerstwe w Czechach albo nie mówić też słów:

• szukać, ładować czy merdać– wszystkie z wyrazów są określeniem wulgarnym na stosunek seksualny,
• zachód – to określenie na „toaletę”,
• laska – to myląco „miłość” po czesku,
• poprawa – dosłownie jest „wykonaniem wyroku” czy „egzekucją”,
• sklep – oznacza „piwnicę” po czesku,
• pachnieć – po czesku znaczy „cuchnąć”.

Można wymieniać wiele takich przykładów. 

Czeskie zwroty, które Ci się przydadzą

Pora więc podać kilka najczęściej używanych zwrotów czy wyrażeń po czesku, które się przydadzą podczas wycieczki. Będą dobrym wstępem do rozpoczęcia nauki języka Czechów. Oto one:

Tak – Ano

Nie – Ne

Dzień dobry (rano) – Dobré ráno

Dzień dobry (po południu) – Dobré odpoledne

Cześć (na powitanie) – Ahoj!

Pa – Čau

Do zobaczenia – Na shledanou!

Dobry wieczór – Dobrý večer

Dobranoc – Dobrou noc

Proszę – Prosím

Dziękuję – Děkuji

Przepraszam – Promiňte

Słabo mówię po czesku- Mluvím česky špatně

Nie rozumiem – Nerozumím

Nie wiem – Nevím

Jestem z Polski – Jsem z Polska

Mam na imię – Moje jméno je …

Mam … lat – Mám … roky

Smacznego – Dobrou chuť!

Na zdrowie – Na zdraví!

Jakie inne języki tłumaczeń znamy? Kliknij w link: https://turbotlumaczenia.pl/jezyki-tlumaczen/

Jak nauczyć się języka czeskiego?

Skoro czeski jest podobny do polskiego, to jego nauka nie powinna sprawiać problemów. I rzeczywiście tak jest. Należy tylko uważać na wspomniane wcześniej mylące słowa. 

Naukę czeskiego mogą również przyspieszyć aplikacje na telefon takie jak LinGo Play, Duolingo czy Mondly. Już kilka minut dziennie wystarczy, by szybko opanować nowe słownictwo.

Podobnie działają podcasty czy video na YouTube, Spotify albo innych kanałach. 15-minutowe nagrania można oglądać i słuchać niemal wszędzie – w autobusie, podczas przerwy między zajęciami czy nawet w pracy. Podcasty również sprawdzają się podczas jazdy samochodem.

Poza tym wiele innych materiałów jest dostępnych online, jak i całe kursy czeskiego. Zamiast wybierać się na korepetycje czy brać udział w zajęciach stacjonarnych, można uczyć się w czeskiego na kanapie w domu. 

Co zobaczyć i zjeść w Czechach? Czyli Czeski Raj i knedliki

A kiedy już nauczysz się choćby podstaw czeskiego, warto wybrać się na weekend albo dłuższy wyjazd do kraju Pepików. 

Co warto w nim zobaczyć?

Piękna jest sama stolica – malownicza Praga z wieloma zabytkami. Poza tym na liście miast do odwiedzenia powinny się znaleźć Brno, Ołomuniec czy Czeski Krumlov. Zamki, mosty, starówki – wszystko warto w nich zobaczyć. 

W Czechach warto też wybrać się na wędrówkę. Wiele w kraju dolin i skalnych wąwozów. Jednym z nich jest popularny Czeski Raj z niesamowitymi formacjami skalnymi. 

Ze względu na górzysty teren, w Czechach znajduje się też wiele upraw winogron. Niektóre winnice na Morawach można zwiedzać, wraz z degustacją wina. 

A jeśli chodzi o to, co można zjeść Czechach, to z pewnością na talerzu w niejednej restauracji pojawią się knedliki, czy też knedle. Kluski podawane są do mięs, rozmaitych sosów i dodatków. Dla Czechów to prawdziwy przysmak. 

Zainteresował Cię język czeski? Nic nie stoi na przeszkodzie, by zacząć naukę! A jeśli potrzebujesz na wczoraj tłumaczenia na język czeski albo z języka czeskiego – CV, dokumenty, umowa – chętnie się tym zajmiemy w Turbo Tłumaczeniach.