Czym jest tłumaczenie audiowizualne? Czy tłumaczenie filmów, seriali i gier przejmie AI?

Tłumaczenie audiowizualne obejmuje zarówno dźwięk, jak i obraz. To tłumaczenie na potrzeby filmów, seriali, gier itp. 

Pojęcie jest bardzo szerokie. Obejmuje tworzenie napisów, tekstów dla lektora oraz do dubbingu. Tłumacze nie mają łatwego zadania, bo bardzo ważne jest dopasowanie przekładu do kontekstu kulturowego innego kraju. 

Oprócz świetnej znajomości słownictwa i gramatyki, konieczne jest też posługiwanie się potocznym językiem a nawet żargonem danej społeczności. 

W takiej sytuacji, czy tłumaczenia audiowizualne może przejąć AI? Usługa pojawia się już w ofercie zagranicznych firm. Jak wygląda i czy rzeczywiście sztuczna inteligencja może w niej wyręczyć tłumaczy?

Narodziny tłumaczenia audiowizualnego

Gdzie można się dopatrzeć początku tłumaczenia audiowizualnego? Absurdalnie w momencie powstania kina niemego. Fabuła filmów nie zawsze była zrozumiała dla widzów. Dlatego pojawili się w kinach specjalni interpretatorzy filmów. Byli to aktorzy, którzy tłumaczyli sceny lub odgrywali dialogi do scen. Uznaje się ich za pierwszych tłumaczy audiowizualnych.

Wraz z narodzinami kina dźwiękowego w Stanach Zjednoczonych nastąpił rozkwit tłumaczenia audiowizualnego. Dokonywano pierwszych prób przekładu nagrań filmów anglojęzycznych na inne języki. Produkcja jednego filmu w kilku wersjach językowych byłaby bowiem zbyt kosztowna. 

W 1929 roku powstał pierwszy dubbing do filmu „Rio Rita”. 

Źródło: Wikipedia.pl

Przez te praktycznie 100 lat tłumaczenia audiowizualne przeszły szereg zmian. Rozwinęła się technologia ich wykonywania, a także pojawiły nowe formaty video wymagające tłumaczenia. Należą do nich chociażby seriale, reklamy, filmy szkoleniowe, nagrania konferencji, gry video. 

W wielu produkcjach dodanie napisów czy lektora staje się niezbędne, aby dotrzeć do docelowej grupy odbiorców. Z reguły chcą oni zapoznać się z treścią w swoim ojczystym języku. 

Trzy rodzaje tłumaczenia audiowizualnego

Dla jasności uporządkujmy rodzaje tłumaczenia audiowizualnego. Wyróżniamy trzy z nich:

• voice-over todialogi czytane przez lektora,
• dubbing to usunięcie oryginalnych wypowiedzi aktorów i zastąpienie ich dialogami w języku docelowym,
• napisy to tłumaczenie pojawiające się na ekranie w formie tekstu, zwykle w jego dolnej części.

Ważna rola transkreacji

Jak już wspomnieliśmy, tłumaczenie audiowizualne nie jest wcale prostym zadaniem. Wymaga od tłumacza konkretnych umiejętności. Podstawowym narzędziem w jego rękach staje się transkreacja (translation + creation, in. kreatywne tłumaczenie). Aby ją wykonać tłumacz musi bardzo dobrze znać język docelowy albo nawet być native speakerem (ojczystym użytkownikiem języka przekładu).

Teksty i nagrania przenikają różnice kulturowe, które należy uwzględnić. Przekładu wymagają metafory, ironiczne uwagi, żarty, a nawet wulgaryzmy. W tłumaczeniu trzeba oddać sens wypowiedzi, emocje, które towarzyszą każdej sytuacji. Tłumacz musi orientować się w tym, jak trafić do widza, co może go urazić, jak dostosować do niego tłumaczenie. 

Zadania nie ułatwiają też ustalone struktury. Wypowiedzi muszą przecież zostać dopasowane do ust mówiącego – zwłaszcza długością, aby zachować rytm nagrania. Dotyczy to lektora, dubbingu, jak i napisów, które muszą pojawić się w odpowiednim czasie i właściwym miejsc na ekranie.

Napisy i ich rodzaje w obcojęzycznym nagraniu

Do tworzenia napisów pasujących do nagrania, konieczna jest świetna znajomość obydwu języków – źródłowego i docelowego. Tak, aby były one idealne dopasowane do sytuacji, w której się pojawiają. 

Napisy muszą odzwierciedlać wyrażenia i zwroty językowe oryginału, a jednocześnie mieścić się w czasie, który jest potrzebny na ich przeczytanie. Tłumacz ma za zadanie zmieścić się w określonym limicie znaków i słów w zdaniach. 

Najczęściej na potrzeby nagrań tworzone są następujące rodzaje napisów:

• napisy w języku filmu,
• napisy w języku obcym,
• napisy dla osób niesłyszących,
• napisy w czasie rzeczywistym (wykonywane na żywo podczas wydarzeń).

Etapy powstawania napisów do filmu

Aby powstały zwięzłe, ale przedstawiające docelową treść napisy, konieczne jest zachowanie wszystkich etapów ich powstawania:

1. Śledzenie – to lokalizowanie tekstu oraz jego transkrypcja. Wykorzystuje się do tego specjalne oprogramowanie, by zachować ramy czasowe. 
2. Tłumaczenie – tłumacz otrzymuje nagranie i jego zapis, który trzeba przełożyć na język docelowy. Dopasowuje tłumaczenie do materiału audiowizualnego, trzymając się skryptu wycinania napisów. 
3. Symulacja – to kontrola wyników pracy. Tłumacz i weryfikator (lub autor nagrania) podkładają tłumaczenie pod nagranie. Wspólnie sprawdzają poprawność napisów pojawiających się na ekranie. Na koniec tłumacz dokonuje ewentualnych poprawek. 

Więcej przeczytasz tutaj: Jak tłumaczyć filmy i tworzyć napisy do filmów?

Przykłady 3 programów do tworzenia napisów

Programy do tworzenia napisów do filmów można pobrać samodzielnie na komputer. W internecie jest ich duży wybór. 

Jednym z przykładów tego typu programów jest Subtitle Workshop, przyjazny dla użytkownika. Program pozwala na jednoczesną pracę nad plikiem audio oraz napisami do niego. Pomaga w synchronizacji napisów oraz umożliwia dodanie ich tłumaczenia. Na koniec wyświetla rezultaty pracy tłumacza. 

Inny tego typu program to Subtitle Edit. Pozwala tworzyć, synchronizować i tłumaczyć napisy do filmu. Narzędzie jest darmowe, przy czym pozwala pracować na 170 formatach napisów, w prawie 30 językach. 

I na koniec warto wspomnieć o Jublerze. Jubler to program do tworzenia napisów, ich konwertowania, modyfikowania oraz poprawiania napisów już wgranych do video. Pracuje z wieloma formatami plików ass, srt, sub, text, itp. Przy okazji sprawdza też pisownię i pozwala na podgląd napisów podczas projektowania. Ma wiele trybów edycji napisów oraz ich tłumaczenia. 

Zobacz też: Jaki wybrać program do tłumaczenia filmów? Poznaj tajniki pracy tłumacza wideo

Dubbing – jak jest wykonywany?

Dubbing polega na zastąpieniu oryginalnych wypowiedzi aktorów i podłożeniu stworzonych na potrzeby adaptacji filmowej. Najczęściej jest wykorzystywany w filmach animowanych, ale też pojawia się w kinie przygodowym.

Aby zostać tłumaczem dubbingowym trzeba przejść specjalne szkolenie. Poruszane są na nim zagadnienia takie jak synchronizacja tekstu z ustami i współpraca w multidyscyplinarnym zespole. Zwykle jest on złożony z tłumaczy, techników, monterów, aktorów dubbingowych. Ich współpraca pozwala na najlepsze rezultaty przekładu filmów na inne języki.

Dialogi muszą idealnie zastąpić słowa wypowiadane w oryginale przez aktorów. Poza tym konieczne jest zachowanie tonu głosu, nastroju, tempa wypowiedzi. Tłumacz musi więc również wziąć pod uwagę grę danego aktora oraz naturalność wypowiadanych przez niego kwestii. 

Etapy powstawania dubbingu

Wyróżniamy trzy etapy powstawania dubbingu:

1. Wykrywanie – na taśmie nagrania albo już w specjalnym programie wykrywane są wszelkie treści do tłumaczenia. Zapis uwzględnia oryginalne dialogi, ale też zmiany ujęć i przerwy w wypowiedzi. 
2. Adaptacja – tłumacz na podstawie zapisu powstałego w etapie wykrywania, dokonuje przekładu tekstów na dany język. Jego zadaniem jest oddanie kwestii w jak najlepszy sposób.
3. Weryfikacja – podobnie jak w przypadku napisów, tłumacz wraz z resztą zespołu tworzącego dubbing, sprawdza poprawność podłożonego tłumaczenia podczas wypowiadanych kwestii i jego dopasowanie do nagrania. Musi zadbać o różne elementy wypowiedzi. Inaczej bowiem wykonuje się dubbing dla określonych gatunków nagrań (bajki, filmy fabularne, filmy dokumentalne, reality show itp.).

Transkrypcja nagrania w obcym języku i jej tłumaczenie

W każdym z rodzajów tłumaczenia audiowizualnego istotną rolę odgrywa transkrypcja nagrania. To właśnie dzięki spisaniu treści pojawiających się na materiale audio lub video jest możliwe późniejsze jej tłumaczenie. 

Wyróżniamy transkrypcję standardową – zapis samych wypowiedzi oraz transkrypcję pełną – zapis wypowiedzi oraz dźwięków im towarzyszących np. reakcji ludzkich, odgłosów przyrody, hałasów itp. Konkretny jej rodzaj jest wykonywany w zależności od celu nagrania. 

Przykładowo podłożenie napisów do filmu na YouTube albo zamieszczenie ich w opisie pod nim wymaga jedynie transkrypcji standardowej. Nagranie audiobooka będzie natomiast wymagało transkrypcji pełnej, aby zachować wszelkie okoliczności toczącej się akcji powieści.

Przekład audiowizualny w grach video

W przekładzie audiowizualnym do gier video istotną rolę odgrywa lokalizacja na dany rynek. To najprościej mówiąc dostosowanie oryginalnej produkcji do kraju i języka, w którym będzie dystrybuowany. 

Branża gier dynamicznie się rozwija, więc wzrasta popyt na tego typu tłumaczenia audiowizualne. Globalne gry potrzebują tłumaczenia na języki na całym świecie, aby trafić do docelowych odbiorców. 

W zależności od typu produkcji, jej tłumaczenie ma różny stopień trudności. Jednak przy każdej realizacji przekładu na potrzebę gier video należy wziąć pod uwagę:

• menu i interfejs – to podstawowe elementy, które muszą być zrozumiałe dla gracza i pozwalają na interakcję z produktem, 
• dialogi – w ich przypadku lokalizacja jest bardzo istotna. Tłumaczenie często polega na dostosowaniu wyrażeń, które nie mają odnośnika w języku docelowym. Wymaga to transkreacji i doskonałej znajomości języka,
• nazwa elementów gry – to tłumaczenie imion postaci, miejsc, terminologii związanej z grą. Znów konieczna jest lokalizacja na potrzeby języka docelowego. W dodatku nazwy te często determinują późniejszą popularność gry – powinny być bliskie oryginału, ale jednocześnie chwytliwe i zapadające w pamięć.

O czym musi pamiętać dobry tłumacz audiowizualny?

Praca tłumacza audiowizualnego jest bardzo wymagająca. Może on napotkać podczas jej wykonywania wiele trudności, z którymi będzie musiał się zmierzyć. 

1. Ingerencja w treść – tłumaczenie audiowizualne znacznie różni się od tradycyjnego tłumaczenia pisemnego, w którym wszelkie próby zmiany treści nie są mile widziane (chyba, że wymaga tego zlecenie). Przekład na potrzeby filmów czy gier daje większą swobodę tłumaczowi. Musi on jednak zawsze trzymać się tematu i zachować charakter wypowiedzi – dokumentalny, komediowy, informacyjny.
2. Synchronizacja – tłumacz musi pilnować synchronizacji tekstu z obrazem oraz ścieżką dźwiękową. Zarówno w przypadku lektora, dubbingu, a zwłaszcza napisów, konieczne jest zachowanie długości i rytmu wypowiedzi. Zbyt długie kwestie będą nienaturalne, a czasami nawet niezdatne do użycia. Tak samo napisy na ekranie – jeśli widz nie zdąży ich przeczytać, ominie go część fabuły. Muszą być dopasowane do mowy aktora i tempa zmiany scen. 
3. Skróty językowe – w związku z powyższym, tłumacz może korzystać z technik skracania, pomijania lub kondensacji fragmentów wypowiedzi. Dla przykładu może pominąć powtórzenia czy elementy nieistotne  w przebiegu akcji. 
4. Podział sekcji tekstu – przyjmuje się, że napisy na ekranie składają się z 35-37 znaków w dwóch wierszach. Wszelka próba ingerencji w ich liczbę spowoduje, że będą mało widoczne na ekranie (zmieni się rozmiar czcionki), widz nie zdąży ich przeczytać albo nie pokryją się z oryginalną wypowiedzią postaci. Dana scena może pojawić się tylko na moment podczas szybkiej akcji. 
5. Kolokwializmy i wulgaryzmy – jedne i drugie środki wypowiedzi stanowią problem językowy dla wielu tłumaczy. Brak odnośnika w języku docelowym wymaga znalezienia najlepszego zastępcy. A to z kolei świetnej znajomości języka tłumaczenia.
6. Lokalizacja treści – strategia „targetowania” jest kluczowa dla tłumaczeń filmów, seriali czy gier. Nie można jej jednak stosować do części wypowiedzi. Polega na kompleksowym usunięciu odniesień, wartości i innych elementów oryginalnego tekstu, w celu osadzenia go w kulturze docelowej i określonych dla niej standardach. 

Każdy kraj ma zresztą inne wymogi i przyzwyczajenia odbiorców co do tłumaczenia audiowizualnego. Należy je wziąć pod uwagę podczas konkretnych usług tłumaczeniowych.

Czy tłumaczenie audiowizualne może wykonywać AI?

Ostatnio zrobiło się głośno wokół sztucznej inteligencji i jej roli w usługach, które polegają na operowaniu słowem. Chat GPT tworzy scenariusze reklam, generuje treści na strony www, a nawet tłumaczy teksty na wybrane języki. 

Zagraniczne firmy wykorzystują już AI także do tworzenia napisów do filmów, ale nie tylko. Ciekawym rozwiązaniem jest podkładanie głosu aktora z już przetłumaczonym tekstem. Dzięki takiej technologii nie potrzeba wgrywania lektora ani napisów. Efekty są bardzo naturalne, automatycznie zsynchronizowane i gotowe do wyświetlenia w kilka sekund. 

Pierwszy film z tłumaczeniem audiowizualnym AI to „Fall” (2022 r.) produkcji Lionsgate.

Źródło: Amazon.com

Trafił do kina na całym świecie z oryginalnymi głosami bohaterów, które zostały wykreowane w różnych językach. Ogromną zaletą takiego rozwiązania jest jego autentyczność – emocje i reakcje są przekazywane w taki sposób, jak pierwotnie zaplanował twórca filmu. 

Zobacz, jak działa narzędzie: https://www.youtube.com/watch?v=LswxxN28b4s

Czy sztuczna inteligencja przejmie więc tłumaczenia audiowizualne na dobre? Za jakiś czas pewnie tak, skoro daje zupełnie nowe możliwości. Ale kontrola człowieka zawsze będzie potrzebna, chociażby w przypadku poprawności tłumaczenia czy wprowadzania lokalizmów albo abstrakcji.

Zanim więc technologia zostanie rozpowszechniona i dotrze do wszystkich krajów albo jeśli jednak wolisz pewne rozwiązania, oparte na pracy doświadczonych tłumaczy, skorzystaj z naszej TURBOoferty.

Potrzebujesz tłumaczenia audiowizualnego? Napisów do filmu, tłumaczenia do dubbingu albo tłumaczenia typu voice-over? No to jesteśmy do dyspozycji.

Przekład do bajek i seriali, video z konferencji czy szkoleń, filmów fabularnych i animowanych wykonamy TURBOszybko i TURBOdokładnie. A do tego całkowicie online. Skontaktuj się!