Czy warto uczyć się języka fińskiego? Do którego języka obcego jest najbardziej podobny?

Kraj fiordów i 1000 jezior – pod takimi nazwami najczęściej ukrywa się właśnie Finlandia. Państwo jest postrzegane przede wszystkim jako atrakcyjne turystycznie. Nie można również zapomnieć, że na jego terenie znajduje się Laponia – dom Świętego Mikołaja, którego uwielbiają zarówno mniejsze, jak i te nieco większe dzieci (bo kto nie lubi dostawać prezentów!).

Język fiński jest postrzegany jako dosyć trudny, zwłaszcza pod względem gramatyki. Należy jednak do grona ważnych języków biznesowych i stanowi jeden z języków urzędowych UE. Warto więc nieco więcej się o nim dowiedzieć.

Zawiłości języka fińskiego

Język fiński nie należy do rodziny języków indoeuropejskich jak większość języków, którymi mówi się w Europie. To język ugrofiński z rodziny uralskiej. Najwięcej podobieństw można zauważyć pomiędzy nim a estońskim, węgierskim czy rosyjskim (północno-zachodniej Rosji).

Poza tym został zaklasyfikowany do grupy języków skandynawskich, wraz z duńskim, szwedzkim czy norweskim.

Fiński jest jednym z dwóch języków urzędowych w Finlandii. Drugim jest szwedzki. To także jeden z języków urzędowych Unii Europejskiej.

Fińskiego jako języka ojczystego używa niemal 6 mln ludzi. Poza Finlandią mówią nią mniejszości fińskie, głównie w Szwecji, mieszkańcy w Republice Karelii w Rosji, prowincji Finnmark na północy Norwegii oraz Estonii.

Często jednak dla Europejczyków język fiński jest trudny, głównie z powodu złożonej gramatyki. Jej zawiłości pełne są jednak logicznego wytłumaczenia. Wystarczy więc pojąć zasady gramatyczne języka, aby jego nauka nie przysporzyła większych problemów.

Fińska gramatyka – postawy

Przedstawimy teraz kilka najważniejszych cech charakterystycznych dla gramatyki języka fińskiego. Zanim zaczniesz jego naukę, musisz pamiętać, że:

1. Język potoczny/mówiony znacznie różni się od języka pisanego. Często mówi się, że to dwa odrębne języki.
2. W Finlandii oprócz standardowego języka wyróżnia się 8 grup dialektów, w których jest 34 podgrupy. Często więc nauka fińskiego jest uzależniona od regionu, w który chcesz się udać.
3. W gramatyce fińskiego nie ma uwzględnionego czasu przyszłego. Buduje się go za pomocą czasu teraźniejszego z dodatkowymi konstrukcjami gramatycznymi.
4. W języku fińskim jest 15 przypadków, nie ma natomiast rodzaju gramatycznego, rodzajników oraz przedimków.
5. Akcent w języku fińskim jest stały. Przypada na pierwszą sylabę.

Jeśli chodzi o czasy w języku fińskim, brak przyszłego równoważy istnienie trzech czasów przeszłych – perfekti, imperfekti oraz pluskvamperfekti.

Czasowniki odmieniane się natomiast za pomocą specjalnych końcówek. Określają one osobę, czas, tryb, stronę (czynną lub bierną), pytanie czy partykułę. Podobnie jest w przypadku innych części mowy np. rzeczownika. Przyrostki wskazują na wiele cech i zmieniają ich znaczenie. Dodatkowo zastępują większość przyimków np. w, z, do.

Jeśli chodzi o przypadki w języku fińskim, to odmieniają się przez nie przymiotniki, zaimki oraz liczebniki. Często dochodzi wówczas do zmiany spółgłosek lub ich zaniku.

Poza tym Finowie używają form bezosobowych, nie mówią „ja”, „on” czy „ona”.

Posługują się oni alfabetem łacińskim z dodatkowymi literami: ä, ö, å. Znajduje się w nim aż 8 samogłosek, dlatego fiński jest określany mianem „języka samogłoskowego”.

Grupy dialektów w języku fińskim

Trzy główne grupy dialektów fińskich to północna, wschodnia i zachodnia. Jak widać są one ściśle związane z lokalizacją. Największe różnice językowe widoczne są pomiędzy dialektami wschodnimi i zachodnimi.

Główne dialekty, które używane są w Republice Finlandii to:

• Lounaismurteet,
• Hämäläismurteet,
• Etelä-Pohjanmaan murre,
• Keski- ja pohjoispohjalaiset murteet,
• Peräpohjalaiset murteet,
• Savolaismurteet,
• Kaakkoismurtee.

Język fiński a język węgierski – czy są podobne?

Język fiński najczęściej jest zestawiany z węgierskim, Jednak nie można zakładać, że osoby tych narodowości się ze sobą dogadają. Mimo wywodzenia się do tej samej rodziny języków – ugrofińskiej – języki przez lata były kształtowane przez inne wydarzenia z historii czy zamieszkujące ziemie ludy.

Można zauważyć pewne podobieństwa między nimi pod względem struktury, ale nie brzmienia.

Finom i Węgrom zdecydowanie bliżej do ludów syberyjskich niż germańskich czy słowiańskich, chociaż węgierski posiada naleciałości ze słowiańszczyzny.

Biorąc pod uwagę wszystkie języki, to najbliżej fińskiemu jednak do języków bałtycko-fińskich: estońskiego, karelskiego, wepskiego, liwskiego, iżorskiego.

Od czego zacząć naukę języka fińskiego?

Język fiński może wydawać się trudny. Jednak do jego nauki przekonuje łatwa wymowa. Podobnie jak w języku niemieckim, wyrazy w większości czytamy tak, jak są napisane. Różnica polega jedynie na innym akcencie. Jeśli jednak dobrze je wymówimy, Fin nie będzie miał problemu, by nas zrozumieć.

Naukę warto natomiast rozpocząć od razu od kontraktu z żywym językiem. Polecane są rozmowy z native speakerem lub też rodzimym mieszkańcem Finlandii. Wiele kursów językowych fińskiego odbywa się online. Można również oglądać filmy czy teledyski z polskimi napisami.

Ciekawą metodą nauki jest słuchanie podcastów.

Podstawę do rozumienia fińskiego stanowi natomiast słownictwo, które trzeba po prostu przyswoić. Najlepiej robić to codziennie i np. raz w tygodniu organizować sobie powtórki.

Przydatne zwroty w języku fińskim

Oto zwroty, od których możesz zacząć naukę języka fińskiego:

• kyllä – tak,
• joo – tak (potocznie),
• ei – ja nie (et – ty nie),
• minä, sinä, hän – ja, ty, on/ona,
• me, te, he – my, wy, oni/one,
• minä olen – ja jestem,
• sinä olet – ty jesteś,
• Hyvää päivää – dzień dobry,
• Hyvää yötä – dobranoc,
• Näkemiin – do widzenia,
• Minä olen Puolasta – jestem z Polski,
• Mitä kuuluu? – co słychać?,
• en ymmärrä – nie rozumiem,
• ymmärrän  – rozumiem,
• anteeksi – przepraszam,
• kiitos – dziękuję,

Ciekawostki językowe

Najdłuższe słowo w języku fińskim to epäjärjestel­mällistyttämättö­myydelläänsäkäänköhän. Dokładnie oznacza „nawet nie przez jej brak zorganizowania, czyż nie”.

Ciekawe są również fińskie przysłowia i wyrażenia np.:

• Nostaa kissa pöydälle – Położyć kota na stół. W języku polskim odpowiada mu przysłowie Postawić kawę na ławę.
• Peukalo keskellä kämmentä – Mieć kciuk pośrodku dłoni. Po polsku oznacza Mieć dwie lewe ręce.
• Mennä päin mäntyä/penkin alle – Pójść w sosnę/ławkę. U nas najbardziej pasuje do niego wyrażenie Uderzać głową w mur.
• Kylmä kuin ryssän helvetissä – Zimno jak w ruskim piekle. Odpowiednik polskiego Zimno jak diabli.

Jak w wielu językach, tak i w fińskim pojawiają się również tzw. „fałszywi przyjaciele”. Słowa o takim samym lub podobnym brzmieniu, które znaczą zupełni co innego. Oto kilka przykładów:

• Bileet – w języku fińskim oznacza imprezę,
• Kotka – oznacza orła,
• Matka – oznacza podróż,
• Pora – oznacza wiertarkę,
• Konkurssi – oznacza bankructwo,
• Booli – oznacza poncz.

Można się pomylić, prawda?

Skandynawia czy nie?

Wspomnieliśmy, że język fiński należy do grupy języków skandynawskich. Jednak czy sama Finlandia jest częścią Skandynawii? Wydawać, by się mogło, że tak, ale…

Pod względem geograficznym Skandynawia to wyłącznie Norwegia, Szwecja i Dania. Biorąc pod uwagę pokrewieństwo etnograficzne, można do nich dołączyć również Islandię. Wszystkie używane w nich języki należą do grupy języków skandynawskich pochodzenia germańskiego.

Jednak Finlandia również jest zaliczana do krajów skandynawskich choćby ze względu na kulturę i historię. Przyjęło się, że kiedy mówimy o Skandynawii, myślimy również o Finlandii. Nie jest to wcale błędne.

Gdzie mieszka Święty Mikołaj?

Laponia to region administracyjny północnej Finlandii. To tam znajduje się wioska Świętego Mikołaja. Dokładnie mowa o miejscowości Rovaniemi. Do niej ślą listy z życzeniami dzieci z całego świata.

Jednak nie zawsze tak było. Tradycja jest pielęgnowana od 100 lat, więc można powiedzieć, że powstała stosunkowo niedawno. Skąd się wziął więc Święty Mikołaj w Laponii?

Utarło się, że rozdający prezenty starszy pan z brodą mieszka na Biegunie Północnym. A legenda o jego chatce w Finlandii powstała dopiero w latach 30. XX wieku.

Początkowo Św. Mikołaj miał mieć dom na górze Korvatunturi (fin. góra-ucho). Jeden z pracowników fińskiego radia wymyślił opowieść, że Mikołaj mieszka na górze-ucho, aby wszystko słyszeć i wiedzieć, które dzieci były grzeczne, a które nie.

Następnie „przeniesiono” go do Rovaniemi, gdzie znajdowała się chatka do zwiedzania. Rozbudowano ją do wielkości kompleksu, który obecnie ma rangę świątecznego parku rozrywki.

I tak właśnie Święty Mikołaj zamieszkał na stałe w Laponii.

Kąpiele parowe – saunowanie

Pisząc o kulturze i tradycjach Finlandii nie sposób nie wspomnieć o kąpielach parowych, a więc rytuałach przesiadywania w saunie. Bardzo często domy w tym kraju mają jedno pomieszczenie przeznaczone właśnie na saunę. Przy domkach letniskowych buduje się natomiast oddzielnie sauny. Często przy jeziorze, aby można było po seansie parowym zażyć od razu kąpieli.

Sauna jest bardzo ważna dla Finów. Do tego stopnia, że odmowa wspólnego saunowania może spotkać się z urazą. Nie bez przyczyny w języku funkcjonują przysłowia z sauną: „Są dwa miejsca święte – kościół i sauna”, „Kawy i sauny się nie odmawia” czy „Jeśli sauna cię nie uleczy, to nic ci nie pomoże”.

Średnio w Finlandii jest 2 mln saun. 6 dzień tygodnia był nazywany w kulturze dniem sauny. Miał służyć oczyszczeniu ciała i umysłu, aby rozpocząć dobrze niedzielę.

Zaciekawił Cię nasz artykuł? Myślisz o nauce języka fińskiego i podróży do Finlandii? Zacznij swoją przygodę już dziś – zyskaj dodatkową umiejętność, a następnie odwiedź kraj Świętego Mikołaja.

P.S. Sprawdź, jakie mamy jeszcze języki tłumaczeń!