Język perski – kto się nim posługuje i co utrudnia naukę perskiego?

O języku perskim rzadko się słyszy. Jednak w naszym TURBOzespole znajdują się i od niego ekspercki.

W tym artykule mamy dla Ciebie trochę egzotyki – podróż do krajów, w których używa się perskiego na co dzień. Porównujemy go również z językiem polskim i rozpisujemy się o tym, dlaczego może sprawiać trudności w nauce.

Przyznajemy – do najłatwiejszych nie należy. Ale jego poznanie otwiera jednak nowe możliwości i z pewnością jest ciekawym doświadczeniem.

A potem będzie coś o kotach i ogrodach. No to zaczynajmy!

Imperium Perskie – starożytna kraina odwiecznych walk

Język francuski we Francji, norweski w Norwegii, a perski w… Persji?

Obecnie nie ma już takiego kraju, a sami Persowie również są uważani za naród starożytny.

Na jakich ziemiach kiedyś znajdowała się Persja? Głównie są to terytoria dzisiejszego Iranu, w południowo-zachodniej Azji. Nazwa Iran została nadana krajowi dopiero w 1935 roku.

Ale zacznijmy od początku – Persja została zasiedlona w I w p.n.e. kiedy to ziemie podbili Persowie oraz Medowie. Ludy dążyły do zjednoczenia.

Persowie toczyli wiele walk budując Imperium Perskie pod okiem kolejnych królów. W ich wyniku pod władaniem Persji znalazły się duże obszary na wschód od kraju (Lidia, Babilonia, a także cała Wyżyna Irańska). Następnie Persowie podbili Egipt.

Ich dobrą passę osłabiły jednak walki z Grekami. Wykorzystał to Aleksander Macedoński, który zdobył ich ziemie i rządził imperium. Po jego śmierci imperium się rozpadło. Na części ziem zapanowała monarchia hellenistyczna.

W kolejnych wiekach Persja toczyła walki z Rzymem o tereny na Bliskim Wschodzie. Osłabione państwo przejęli Arabowie, został w nim rozpowszechniony Islam, a językiem państwowym stał się arabski.

To jednak nie koniec zmian w panowaniu nad Persją różnych ludów. Ziemie przejmowały rozmaite narody, a grabieży dokonywał na nich nawet legendarny Czyngis-Chan. Wyniszczone wojnami ziemie przechodziły z rąk do rąk, a większość ludności została wymordowana.

Dopiero z upadku podniosła Persję dynastia Safawidów. Rozwinęła ona gospodarkę i doprowadziła do powstania nowoczesnego państwa.

Kres temu położyli jednak Afganowie. Krajem rządziły kolejne dynastie, a w międzyczasie wybuchały w nich powstania narodowościowe. W okresie kolonizacji Persja stała się półkolonią państw europejskich – Wielkiej Brytanii i Rosji. Napływ zagranicznego kapitału jednocześnie uświadomił Persom potrzebę reform. Wkrótce ustanowiono konstytucję (1906r.) oraz zwołano parlament.

Rosnące wymagania wprowadzenia nowych ustaw i zakazów sprawiły, że Wielka Brytania i Rosja podzieliły się ziemiami Persji. Cały XX wiek to historia ścierania się ich wpływów, a także wpływów amerykańskich.

W 1935 roku nazwę Persji zmieniono na urzędową – Iran. Dosłownie oznacza „kraj Ariów”, czyli jednego z ludów zamieszkujących tereny. Dopiero jednak w 1979 roku Iran stał się niezależnym państwem, w którym obalono rządy dynastii.

Kto mówi po persku? Czyli farsi, kabuli i dari

W rozwoju języka perskiego można wyodrębnić trzy etapy:

1. Staroperski – od początku powstania aż do podboju Aleksandra Macedońskiego.
2. Średnioperski – IV w. p.n.e. – VII w. n.e.
3. Nowoperski – od najazdu Arabów, co miało miejsce w VII w. n.e. aż do XX w.

Język perski współczesny jest właśnie ostatnim z nich. Po persku mówi się głównie w Iranie, ale i Afganistanie, Tadżykistanie, w części Uzbekistanu, Rosji (głównie za sprawą emigracji Tadżyków w czasach ZSRR) czy Iraku. Łącznie posługuje się nim około 50 mln ludzi na świecie.

W Iranie język perski jest znany jako farsi, w Afganistanie jako kabuli czy dari (są to języki urzędowe). W Tadżykistanie jest to język tadżycki. Uznaje się, że wszystkie te języki są po prostu dialektami perskiego, wykształconymi przez zamieszkałe ludy. Ma to także duży związek z terytorium Imperium Perskiego, które sięgało aż do Indii.

Co utrudnia naukę języka perskiego?

Mimo, ze język perski należy do języków indoeuropejskich, daleko mu do popularnych języków w Europie. Podczas nauki można spotkać wiele trudności, głównie ze względu na pismo i konstrukcje gramatyczne języka perskiego.

Alfabet

Język perski bazuje na zmodyfikowanym alfabecie arabskim. Zawiera 28 liter arabskich i 4 nowe.

Nie jest on dostosowany do zapisu innych języków indoeuropejskich, ponieważ nie zawiera samogłosek. Nie stanowi to problemu np. w językach semickich, chociaż i w tym przypadku doprowadza do wieloznaczności. Prawidłowy odczyt słów okazuje się bowiem niemożliwy, jeśli nie zna się ich znaczenia. A zaczynając naukę, przecież nie zna się go w ogóle.

Kolejną trudnością związaną z alfabetem perskim jest fakt, że niektóre perskie litery łączą się z innymi, a niektóre nie. Są one również do siebie bardzo podobne. Różni je np. ułożenie kropek.

Jak w przypadku innych języków opartych na sanskrycie, słowa zapisuje się też od prawej do lewej, co zawsze dla Europejczyka jest czymś nowym, dodatkowym do nauki.

Źródło: https://www.iranchamber.com/scripts/persian_alphabet.php

Zapożyczenia

Perski to język pełen zapożyczeń z innych języków. Najwięcej jest ich z arabskiego, jednak znajdziemy również w języku słowa angielskiego, francuskiego czy rosyjskiego.

Mały odsetek, ale jednak, pochodzi też z greckiego czy tureckiego. Czyli tych krajów, które znajdują się w niedalekim sąsiedztwie lub Persja prowadziła z nimi walki.

Szacunkowo rdzennych słów w perskim jest tylko 30-40%.

W dodatku zapis zapożyczeń nie jest intuicyjny, ale pojawiają się w nich skomplikowane konstrukcje z liter alfabetu perskiego. Ich zapis lub odczyt wyrazów z innych języków transkrybowanych sprawia trudności nawet Irańczykom.

Konstrukcja izafetowa

Czym jest konstrukcja izafetowa? To najważniejsza z konstrukcji gramatycznych języka perskiego. Służy do wyrażania związków między wyrazami. Najprościej rzecz ujmując, na pierwszym miejscu w konstrukcji zdań stoi wyraz określany, a na kolejnych określający.

Czyli my powiemy – miła kobieta, a Irańczyk kobieta miła, trudny język – język trudny. Itd.

W sytuacji, kiedy konstrukcja izafetowa składa się z wielu wyrazów, przyjmuje postać długiego łańcucha. W tym łańcuchu mogą pojawiać się z kolei inne konstrukcje izafetowe.

Budowa zdań

W perskim, podobnie jak w łacinie, czasownik znajduje się na końcu zdania. Jest to język typu SOV (podmiot-dopełnienie-orzeczenie), podczas gdy język polski to SVO (podmiot-orzeczenie-dopełnienie).

Najczęstszym błędem jest więc dosłowny przekład na znany dla nas tryb budowy zdania.

Język potoczny a pisany

Język potoczny różni się zdecydowanie od perskiego pisanego. W dodatku różni się też od oficjalnego języka mówionego.

Głównie zmianie ulega szyk zdania, które zaczyna się od orzeczenia (nadal inaczej niż w polskim). Tematy czasownikowe ulegają skróceniu, a niektóre przyimki zanikają. Pojawiają się za to zaimki sufigowane – wyrażające dopełnienie.

Z tego względu język potoczny, słyszany na ulicach Iranu może być po prostu niezrozumiały dla osoby, która uczy się perskiego.

Czy egzotyczny perski jest podobny do polskiego?

Czy mimo tylu trudności, znajdziemy w perskim podobieństwa do polskiego. Nie tyle może stricte podobieństwa, co ułatwienia w nauce.

W języku perskim występują te same głoski, co w polskim, jedynie trzech z nich trzeba się będzie nauczyć. Jest to krtaniowe „g”, tylnojęzyczkowe „k” i charczące „h”, które bez problemów jesteśmy w stanie opanować.

Język perski czerpie z resztą dużo z języka arabskiego, który jest Polakom bliższy.

Jeśli chodzi o gramatykę, to koniugacja czasowników jest zbliżona do języka polskiego. Każda osoba posiada własną końcówkę, a więc nie trzeba używać zaimków.

Poza tym w perskim rzadko kiedy jest używana liczba mnoga, a zamiast tego stosuje się rzeczowniki – stanowi to też duże ułatwienie.

Jak wspomnieliśmy, w perskim jest wiele zapożyczeń. I można znaleźć także te z języka polskiego. Jest ich mało, ale np. słowo „zapas” znaczy to samo po polsku i po persku.

Poza tym my też używamy niektórych perskich słów, które zawędrowały do nas z Dalekiego Wchodu. Należą do nich m.in. wyrażenie „szach mat” (shâh mât), jaśmin (yasmin), bazar (bāzār), kaftan (khaftân), szalik (shāl).

Perskie wyrażenia dla początkujących

Na początek warto poznać kilka zwrotów, które pozwolą rozpocząć naukę lub choćby przywitać się po persku.

• Cześć – !سلام! – salom
• Dzień dobry! – صبح بخیر – Sobh bechejr
• Dobry wieczór! – شب بخیر – Szab bechejr
• Do widzenia! – خدا حافظ – Chodo hofez
• Dobranoc! – شب خوش – Szab chosz
• Jak się masz? – چطوری؟ – Czetori?
• Mam się dobrze – خوبم – Chubam
• Gratulacje! – تبریک می گویم! – Tabrik migujam
• Wszystkiego najlepszego! – تبریک! مبارک! – Tabrik! Moborak!
• Dziękuję – مرسی ممنون – Mersi. Mamnun
• Przepraszam – خشید – bebachszid
• Jak dojadę do…? – به ….. چطور بروم؟ – …. czetor berawam?
• Ile kosztuje…? – …. چند است؟ – … czand ast?
• Gdzie mogę kupić? – کجا می توانم بخرم؟ – kodżo mitawonam becharam?
• Gdzie jest…? – ….. کجا است؟ – …. Kodżo Ast?

Dlaczego i jak uczyć się perskiego?

Zacznijmy od tego, że znajomość perskiego otwiera wiele kierunków podróży. Język jest używany w wielu krajach i jego podstawy pozwolą na komunikację podczas wyjazdu. Dodatkowo mówienie po persku budzi sympatię Irańczyków czy innych narodów, które go używają.

To 22. najpopularniejszy język na świecie i jeden z najbardziej egzotycznych. Jego znajomością warto się pochwalić!

Nauka perskiego stwarza również nowe możliwości biznesowe. Iran otwarty jest od 2016 roku na relacje gospodarcze z Zachodem, więc perski zyskał na atrakcyjności. W kraju realizowanych jest wiele inwestycji czy powstają miejsca pracy, na które aplikują również Europejczycy.

Jak poznać tajniki mowy Irańczyków?

Najlepiej zapisać się na kurs języka perskiego stacjonarny albo online. Istnieje wiele podręczników do nauki albo specjalne repetytoria.

W opanowaniu podstaw perskiego pomagają również aplikacje na telefon – uTalk czy Mondly. Wystarczy kilka minut dziennie, aby opanować słownictwo i nie mieć problemów ze zrozumieniem perskich rozmów.

Należy jednak uzbroić się w cierpliwość – jak już pisaliśmy, perski do najłatwiejszych nie należy. Kluczem do jego nauki zdaje się być więc systematyka i motywacja do opanowania języka.

A takie tłumaczenia my Ci oferujemy. Sprawdź —> języki tłumaczeń

Ojczyzna dywanów, kotów i ogrodów?

Perskie dywany, perskie koty, perskie ogrody… z czym jeszcze kojarzy Ci się starożytny kraj Persów?

Skojarzenie z dywanami jest słuszne. Persowie słynęli bowiem z obróbki tkanin. Dawniej w Persji, a dziś w Iranie, powstaje wiele z nich. Są one tradycyjnie tkane i barwione.

Czy perskie koty pochodzą z Persji? Tak! To koty blisko spokrewnione z kotami egzotycznymi. Ich hodowla zaczęła się jeszcze za czasów wypraw krzyżowych, czyli około XI w. n.e. W kolejnych stuleciach popularne dziś persy powędrowały do Włoch czy Francji. Obecnie są popularne na całym świecie.

Perskie ogrody są bardzo specyficzne. To odmiana ogrodów, która pochodzi właśnie z Persji, a można spotkać ją na całym świecie np. w Indiach, Pakistanie czy Andaluzji.

Niektóre z nich znajdują się na światowej liście dziedzictwa UNESCO (np. ogród przy pałacu Tadż Mahal w Indiach). Charakteryzuje je zlokalizowane w centrum ogrodu źródło wody np. sadzawka, od której odchodzą cztery kanały wodne (jak cztery rzeki w legendarnym Edenie). Oczywiście bogate są również w egzotyczne rośliny, głównie pustynne. Często otacza je mur lub znajdują się w nich budowle z kolumnami.

Źródło: https://szl.wikipedia.org/wiki/Taj_Mahal

Persja słynie z resztą również z wyjątkowej architektury. Wiele pałaców czy świątyń znajduje się na terenie dzisiejszego Iranu. Persowie budowali także konstrukcje mostów, wieży, grobowców. Wiele z nich zostało odnalezionych przez archeologów i można je podziwiać w naturalnej formie.

Zaciekawił Cię artykuł? Prawda, że Iran korzysta z dziedzictwa wyjątkowej krainy? Chcesz nauczyć się jej języka i podróżować po Dalekim Wschodzie? Nic nie stoi na przeszkodzie.

A tak tylko dla przypomnienia – tłumaczenia z perskiego i na perski wykona dla Ciebie z chęcią nasz TURBOzespół. Jeśli potrzebujesz szybkiego tłumaczenia online dokumentów, książek, filmów, tłumaczenia naukowego czy medycznego – jesteśmy do dyspozycji.